Pasamuhan Pangawi Bali dan Sewamara Kesusastraan Bali ke II/Iwang Titiang Newek

Saking Wikisource
[ 26 ]

IWANG TITIANG NEWEK

Gedong punika ageng pisan, becik, kaa ayane akeh, minekadi linggah-linggih, pakara annyane linggah, kaapikin pisan pamelihara nyane, asri pisan pikantenannyane, inggih, dong punika mula sakolahan titiange. Ring sa lahane puniki titiang polih sapauruk tiagug sa laminipun.

Sakadi sane mula sampun polih kamargi antuk siswa truna-truni soang-soang saja ning kari mapauruk punika, taler sampun po marginin titiang newek, inggih punika suku sajeroning mapauruk punika. Ring dija genah kane? Inggih punika tan saos: yening polih a ka-angka sane becik buat paplajahan- papla annyane, yening saspun sinah duweg riug sake an. Punapi malih ring sampune polih perai sakolahan, nenten pisan malih wenten manah lih buku-bukune sane tebel-tebel sane patut urukin antuk siswa-siswa punika. Nah, iriki nah sukane. Sane mangkin benengane ring di genah dukane? Inggih punika tan saos riug s ujian sane pangusan, sampun saking sasih-sasihan sadurung-durungipun para siswa sampun [ 27 ]ngarepin bukun-bukunnyane sane tebel-tebel, ma-ruk becik-becik mangda uyidayang lulus sesampu-ne usan ujian punika. Antuk akeh paplajahane punika, nenten pisan sumsatang pelih selah jagi ma uka sukun, wengi harina ngarepin paurukuan, poih wararian wantah ajebos-ajebos pisan, nunas jengan mageson-gesonan, masare nenten nahen bo-ik, nyapnyap ngamnahain panrukane sane patut kai kaarepin sane patut jagi kaanggen gelar riag ayudan ngarepin ujian punika.

Nanging taler nenten nyianyang antuk ti-ang jagi ngatur tau pegat0pegat ngarepin buku-buku paplajahan punika, kasuen-suen midep marah nguap gidate minakadi kebut-kebut papelangane antos ring sapunapine crasa belah polon titia-ge. Inggih, yening sampun asapunika ranipune, uapi malih rng malam0minggune, nyelanang pian titiang ngenahang ajebos paurukan titiange. gambil titiang sepeda, masepedayan titiang kagin kauh ring kota genah titiang masekolah sa-rama ngarereh angin, maliahan ajebos ngulan manah tur paliat ring margine sane rame ngilang manahe sane ricu ajebo mangda nyidayang rasa mategtegan manahe akidik. Yening ngraris peres polone, minab nyidayang dados buduh an[ 28 ]tuk ipun.

Nanging benengan ring dewek titiange, la mujur pisan, akehen dados sukane bandinga ring dukane. Punapi wawanan asapunika? Sawireh titiang siswa sane mula duweg ring sakolahan, ten ja meweh antuk titiang jaga nerima paplajahan-paplajahan, gurun-gurun titiange ring sakolahan. Somalih ipun wenten taler jalaran sane ngardinin titiang mrasa akehan nerima kane samian ring dukane ring sakolahan. Pun jalaran saos punika? Minab buat sang kari [...] truna-truni nenten ja meweh jagi nakeh napi sane aturang titiang ring ajeng puniki kadi jalaran saos punika. Minab buat sang [..] truni mula saking titahing widhi mangda lih taler ngecapin kamanisan uripe sajroning ri anggal soang-soang, sadurung wenten sane ken negul, ring dija ja pagenahnyane.

Ngiring pirengang sane mangkin atur titiange, punapi sano ngawanang mawanan titiang han polih ngrasanin manisipune samiang ring hitipune sajroning titiang masekolah punika.

Titiang kengin siswa akelas sareng kadasa diri kehipun. Sajroning siswa sane kadasa diri punika, tan wenten ja sinamian lan [ 29 ]lanang kewanten, wenten taler siswa istri kalih diri ring kelas titiange punika. Sajeroning siswa istri sane kalih diri punika, sane adiri sayewakti ngenyudin pisan ring manah titiange. Sang istri ayu punika mula jegeg pisan. kulit selem-selem manis, kenying manis kadulurin antuk sujenan ring pipinnyane sane ring tengen, untu petak rata tumbuhipune, adeg langsing lanjar mageleran, rambut selem tebel panjang magelohan, pamargi alon lemuh, tutur sapa alus, umpamiang titiang sakadi widiadari tedun saking kahayang.

Saking ngawit titiang ngranjing ring kelas punika, titiang meled pisan mangda nyidayang masocapan minekadi ngraris masawitrayan sareng sang putri ayu punika. Sapunapi antuk madue lek ring manah, durung purun jeg nerojog nganampekin sang truni sane mula durung pisan uningin titiang. Yening jagi ngrereh kanti ring timpal-timpal titiange watek trunane saosan, titiang nenten purun, lek jagi kaanggen gegonjakan antuk timpal-timpal titiange punika. Inggih tan saos wantah becikan aptiang kamanton ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, dumadak wenten puna[ 30 ]pi pamargi sane jagi nganampekang sikian titiang ring ragan sang putri ayu punika. Minab sayowa pisan, pangaptin titiange kalinggihan antuk Sang Hyang Widhi Wasa. Sapuniki pamarginnyane. Duk punika ring kelas titiange guru ke punika ngawehin paplajahan aljabar. samian si ring kelas punika nyatet paplajahan punika buku-bukunnyane soang-soang.

Tatkala siswane sareng sami sedeng te ngaryanin aljabar punika, kantenang titiang putri-ayu tolah-tolih kasamping kapungkur sa kabingungan, minab merluang pertuluangan. Titiang natasang pisan, punapi sane mula minab ngardi kabingungan sang putri-ayu punika? wau raris tiang uning, punapi sane ngawinang sang putri punika kantos kabingungan. Kantenang titiang bukunnyane wenten tinta selem kari belus mae saking pen duwenne, minab paling ngrerehin tas isep, nenten polih, minab newek nenten tan madue. Eling titiang madue kertas isep alit kakalih, punika asiki salebsebang titiang kabangkunnyane. Sang putri ayu nelih saking dija mi parauh kertas isep punika nadak pisan. Duk pu macepuk paliat titiange sareng ring paliat da sieer, paramangkin nugdag bayun titiange, [ 31 ]dingin medal ring cikat titiange. Yening nenteng ring kolase dul punika, minab sampun ngalimuh titiang. Punapi malih kadulurin antuk kenyem manis, kanten sujenan ring pipinnyane ring tengen mejarang alon-alon nyuksemayang pisan sampun titiang ngawehin dane kertas-isep, malih ngardi nin kaan manah titiange. Dugdagan bayun titiange mangetang, minekadi peluh titiang taler ma-ngetang medal. Tegteg-tegtegang titiang pisan manah titiange kantos titiang nyidayang ngawares kenyem danene punika antuk kenyeu titiange sane katos medalipune saking bibih titiange. waduh, tawah pisan rasa manah titiange duk pu-nika durung pisan nahen sapunika tawah manah titiange. Punapi wastanin titiang puniki? Puna-i puniki sane mawastanin culuk dadakan? Titi-ang nenten uning, sawireh rasa tawah punika wau punika pisan salasin urip titiange titiang ngrauin.

Saking ngawit cerengan tinta ring bukun ang putri-ayu punika, titiang wau purun nganam-kin dane. Yening budal saking sakolahan, satangin titiang dane kantos ring jeron danene. sa tawah punika angkebang titiang pisan ring nah titiange, nenten purun titiang ngortiang ug sapasira ugi. [ 32 ]Kabecikan titiange ring saug putri-ayu punika saking timpal-timpal titiange para siswa sane saosan wantah kabawos sakadi pasawitrayan biasa kemanten. Sawireh wenten sang putri-ayu sane mula kengin pangaptin titiang ring kelas titiange, titiang seleg pisan ngranjing masekolah. kaon pisan rasanipune yening nenten ngranjing wantah arahina kemanten, sawireh arahina nenten polih ngentenang sang putri-ayu sampun ngawanang inguh bayun titiange. Yening wantah nyidayang mangda nyidayang ngraris iraga sareng kalih atep salami-laminyane, wantah asapunika pangaptin titiang ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa.

Yening sampun nampek-nampek ulangan umum sering titiang malajah sareng-sareng ring jero danene, punapi malih titiang sampun kalugra antuk aji-biyang danene ngrauhin ka jeron danene mawuwuh-wuwuh malih seleg titiange nganampeki sang putri-ayu punika. Nanging yadiapin asapunika, durung taler purun titiang terang-terangan nyihnayang daging manah titiange sane tulus ring sang putri-ayu nyihnayang mula titiang sampun galuk demen culuk ring dane. Titiang taler kari keda-keda manah titiange punapike sang putri-ayu taler demen culuk ting titiang?</noinclude> [ 33 ]Benengane puniki titiang nyerahang dewek ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, sara Ida, punapi jagi tulus nemonang titiang ring sang putri-ayu punapi tan wenten. Ngiring antos kemanten dumun sapunapi pamuputipun.

Sesampune rauh masa jagi mauji sane pangusanipun, para siswa sami geleng malajah mangda nyidayang lulus. Saking sih Ida Sang Hyang Widhi Wasa titiang sareng sang putri-ayu nyidayang lulus saking ujian pangusan punika. mbat legan manah titiange nenten nyandang masih bawosang. Naging ring samping kalegan manah titiange punika, taler wenten manah titiang sebet pisan. Sebete puniki tan sawos sawireh jani palas ngaonin sang putri-ayu punika. Palas sawireh titiang jagi nglanturang masekolah. sang putri-ayu nenten kaicen antuk ajinnyane nglanturang masekolah, mangda magenah ring jero kemanten mitulungin aji-biyang danene.

Sesampun titiange jagi ninggalin genah tiange masekolah punika, titiang nyelaang pisan kapanggih ring sang putri-ayu ring jeron danene. Mula berat rasan manah titiange jagi ninggalin kota genah titiange ngrereh kamidep sajeroning tigang masa punika, sawireh ring</noinclude> [ 34 ]kotane puniki titiang polih ngrasanin "rasa ta wah" arepe ring anak istri, rasa sane durung bi san polih rasanin titiang sadurung ipune ring a nah istri sawesan. Ring sang putri-ayu punik ngraris ngatut manah titiange, ,sawiroh putri- ay puniki saking silib sampin demenin titiang, ke tos kawokas - wokasipun, sapunika manis rusa I keling titiange arepe ring saug putri-ayu puni Punapi malih sawaun titiange ngambil tangn sa putri-ayu masalaman jagi maptit budal. Ii titiange kagemel tekak pisan, minekadi medal king cangkom sang putri-ayu suara sane poga pogat: "Becikang mamangi," tur gelis ngrum nglobang liman titiange malaib mantukau kaka danene ninggalin titiang saha nangis engsog a seg, minab nenten pisan nyidayang antuk a ngandegang kesedihan kayun denene jara kakno antuk titiang salaminipun. Punapi pitegas ipu puniki? Titiang nenten uning kantos mangkin, napi te saking tingkah sang putri - ayu sapun pitegesipun sang putri-ayu taler wenten ka dane seneng ring dewek titiange? Titiange nen purun ngaturang manah titiange dumun-dumun, wireh seringau akehan manah sang truna yan [ 35 ]
- 35 -

bantas kakenyingin kewanten antuk sang truni, sampun mrasa raganne kasenengin. Punapi malih sakadi sane sampun kamargiang antuk sang putriayu punika. Nanging kantos mangkin titiang nenten purun ngalemah nyatiang manah titiange, inggih punika saking silib sampun culuk ring sang putri ayu punika sadurung tiitang ninggalin dane salami-laminipun? Minab sawireh kimud manah titiange jagi nyatiang terang-terangan asapunika ring sang putri ayu punika. Nanging sane ngilis pisan: PUNIKA SAMI IWANG TITIANG NEWEK.