Pasamuhan Pangawi Bali dan Sewamara Kesusastraan Bali ke II/Kapatutan Ngulati Kamajuan

Saking Wikisource
[ 36 ]

KAPATUTAN NGULATI KAMAJUAN

semengan jam 10 I ketut Guna suba teka li di sakolahan laut nutur teken memenne kene "Meme, meme beh demen atin tiange masuk di S nepukin timpal-timpale pada gagah-ggah, guru-ruru masih gagah, umah sakolahanne masih gagah pesan.

Nanging ada ane sing demenin abedik dug bapak Direktur maang pangumuman tanggu duri, pang murid-muride nglunasin bia pembangunan 3000,- masengker 7 dina. Nyen ya tusing mayah jroning pitung dina ento lakar matolak tusing di masuk."

Mara koto pasadok pianakne laut masaut menne: "Ngenken cening dadi sebet baanga pangumuman keto. Ento anak mula puruh-parih anak da murid patut mayah bia pembangunan. Ipidan may Rp. 1000,- ento mayah pendaftaran adanne. Bui pipis bia pembangunan ane Rp 3000,- ento an suba itunganga teken bapan ceninge. Buin kej lamun teka bapane uli luas, sambat dogen pas baanga cening pipis."

Lega kenehne I ketut Guna nampi pasaut menne keto. [ 37 ]Buin jahanne teka bapanne uli luas laut I ketut Guna merabae, "Bapa, bapa, murid-murid baru mayah bia pembangunan Rp.3000,- masengker pitung dina. Yan tusing mayah sajroning pitung dina in kar matolak."

"Nah, anak subu penganio bapa pipis Rp. 3000,-- buin mani bayah."

Naweweh-weweh loga kenehno I Ketutu Guna ngingeh asnut bapanne koto. Buio sani semengune I KEtut Guna masuk laut mayah bia pembangunan teken pariwe kantor urusan pesta ngumamn tur ariwa kwitansi tanda lunas. Suba kato laut perman sambinanga salib papan pangumuman. Masen sebengue I Ketut Guna nepukin pangumuman. Masen sebengue I ketut guna nepukin pangumuman baru buin duang roh, masih pengumuman nagih pipis. Pipis kasejahteraan guru-guru Rp 1000,- teken bian alat-alat buin Rp 750,- masengket duang minggu. Ranti masuk I KEtut Guna nu masih masemu kusut tnyet tken pengumumane di papan. Suba pukul murid-muride suba pada mulih. I Ketut Guna rutcut mulih tusing uolih timpal. Ngantog julaut morahan buin teken bapanue. "Bapa, bapa tiang mayah di sakolahan."

mouto I Ketut Guna morahan, masnut bapan pangma:"Mayah apa buin? Jeg copok pipis ma- pipis mayah, apa anggon bapa pipis sesai, [ 38 ]kaden cai bapa ngutah pipis? Tulcu mase kolah tungang pipis dogen, nayah ke ne, nayah keto, ngan token perusuhau pajalan pipi se ngundu: nak masekolah. Oraha ng to keu bnpake di sekolah bapa toudon ngelah pipis; pidan ja ba pan ngelah pipis kayang ento tiang mayah, koto Tumben jani bapa ugurusin anak masekolah jog pok nagih pipis. Bapa anak taen masih masekolah nanging lacur bapa masekolah jaman penjajahan Dugas jaman totonan tuturang bapa, janji san sing taon bapa nepukin bapan-bapan muride bin ngitungang pipis. Tusing taen bapu nepuriti mu murid paling ngalih buku paplajamu, buku tulis potlot, gerip, garisan, kayang tinta anan di lahan. Jaui sesukat gusine merdeka, kuprontah keu bangsa gelah, ngurusin panuk aukud maseko di SMA arasa ayag polon bapane ngitungung pipa tane mayah di sekolahne akudans soroh Enden ngitungang pipis anggon meli buku paplajahan pipis dong buku sing maan meli. maan meli buku keau seragam musti a pang ngelah, tondon meli pen tinta, buku tulis muah ono len-lenan. Bapa ni ja ngamolmol ngajak cui dogeu DOng anak apa geu urusina teken pamerintah untuk sekolahane to. Irib sekolahane tusing ngelah anggaran dasa [ 39 ]li di Pemerintah. Irib tusing ada rungu uli ba uurun, inkar ngulati kasajuan angkatan baru sajroning pendidikan. Apa gunane bapak-bapake kak-kauk mapidato, maju terus pantang mundur, mapi-mapi jujur ngitungang gumi, lebihan munyi au-tau koropsi."

Masaut nisbal panakno:"Ah, eda bapa s liu nyinggung unduk pemerintah, jani jamane nak suba masalin. jaman ORDA BARU, musuh kapisi orta lama. Buina oda bapa ngajum-ngajum jan ane suba liwat, apaug eda bapa kadalih ungjungang jaman penjajahan wiadin jaman or- lama."

Apa tusing ja ngungjungang jaman penjajahan kadin jaman totonan. APa pelihne bapa ngorah ane ada?" laut teka pisaganne dajan mahne Imade tiung, misi koropsi, ora lam, orda baru."

"sing ne kadung dawa nyatua ngajak I Ro- teka uli di sekolahan, nagih pipis anggon kasehateraan guru, bian alat-alat mako liunno Rp.1750,- mara ibi baang pipis Rp mayah bia pembangunan, jadi buin nagih inih keweh keneh bapane. [ 40 ]Mirib bapa ngura pipis jumah kete tekan pancasi an pipise. Tegarang Made minehin, pelih bapa nyelsel awak, nyelsel pamerintah ane ngurusi sekolahane onto."

"Yan beneng totonan bapa, tiang tusing b ui melihang bapa, wireh tusing ja bapa degen a ne ngelah panyelsel keto. Iribang tiang sabate ane ngurusin murid, ane madasar lamun bapa wia din lamun tiang makejang dingoh tiang pada pa krimik ngorahang kewoh. Kaling ka bapa ngurusi murid SMA, anak ane ngurusin murid SD, SMP ma sih rame nguyutang bian sekolah. Apa buin ana ane ngasukang pianakne ngusti ko Fakultas adu dewa ratu geden-geden panagihan pipisue, ada R 6000,- ada Rp 10.000,- ada kanti Rp 17.000, ma yah kontan tusing dadi matempo. Lantas bui ng tungang panyewan umah, pamolin mas, pamelin be ku, aduh berat bapa! "

"Yan keto ane tiwas tiwas tusing ja nyi daang masekolah nganti Fakultas Made?"

"Ento suba sinah keto bapa."

"Buina bapa tusing nawang, yan anake mayah di sekolahan cara janine ngujang tusing nganggo tingkat-tingkatan nganutin pagelahan, wiadin ke mampuan, cara jamane imalauan. Ane kone jeneng maadan adil, Made??? [ 41 ]keto dingeh bapa anake ngraos di jalane, ADIL, MAKMUR, DEMOKRASI, KOPRASI, benengan janine su-ba gumine maadan keto cara munyi-munyine ento, Mnde?" "Raosue suba bapa unugin laksanane jan-tos dumun! Buina apang eda tiang madewek pelih bapa, cutetue tiang padidi tonden bisa ngrasa - ng pamargin anake gede. Tiang kewala rasa i-an tiange setata berat."

"Nah jani Made ngujang ento pajugjagin, uka mategenane baat wiadin ingan taanang, abot angane pada garupin wireh ento mula iraga ane geluh tetegenane. Upamiang bapa buka sakite , oning suba kena sakit, ngendah pesu pakewehe , bug ya pusing, ngalemet, kenyeb muah ane len-enan. Ne gumin i ragane irib sedeng berat ma-ateenau, dadi kayang i raga rakyat masih milu erat. Yan raosang cara sakit, jani sedeng ke-as sakit gumine dadi kayang i raga masih milu anang sakit."

saut I Made Polos: "Yan keto baan bapa maang aug bandingan, pesu keneh tiange kangen teken mi gelahe kasakitan. Nanging yang sakite toto an saja ulih kuman - kuman panyakit, saratang ihang dokter tunden ngubadin apang onggal se-r. Ane jejehin tiang bapa, doyan gumine sakit [ 42 ]amah roang, roang gelah dadi desti, dadi rat leak ngamah-ngamah roang. Ne, sub ngranaang kit keneh tiange sai-sai. Nepukin timpal bera-berag, kembang-kembang, ngutah mising, saki tahunan kuangan mati dogon. Di arepan bapa ti ang masumpah dumadak sueca IDA SANG HIANG WI DI apang tiang taen nepukin ratun leake toto nan tiang nyatia ngetahang angkihan lakar lanin rakyat ane kasengsaran."

"Nah, nah suud malu monto nutur Madde, -nes suba bayun Madene, irib suba seduk kant ngomongang anak tuara tawang. Jalan dini malu daar anto menen Made suba suud nyakan!"

"Sing bapa, tiang lakar mulih masare."

Suba mulih I Made Polos laut nangseke Ketut Guna makisi-kisi ajak bapanne. "Beh, ko bayunne beli Made, pa? Tiang sing madaya ke keras bayunne."

"Bapa sing ja sombong teken cai, yan sa makejang pangenter jagate ngelah papineh ca belin caine I Made Polos, meh pidan suba gumi landuh, adil makmur, kerta raharja. Rewala keto mula tusing dadi alih, tusing dadi tag jawane tuah ngaba pailehane. Jama ceramah, ramah terus-terusan, lemah peteng, jaman bfon [ 43 ]brontak buka gumine, jaman demonstrasi, salemah ada anak demonstrasi. Railehau janane jani npang cai nawang, ane polos sing ngelah tongos, ane jaat samangkin kuat, ane jujur ngancan lacur, ane corah idupne mewah, nguyeng sedan ngitungang gumi, pelih bedik milu koropsi. Jaman edan karangsukan samar, asing jujut, pesu uyut, suba pelih saling dalih, yening melah ngake gelah ; dasar jumbuh tingkah angkuh, ati inguh munyine ngacuh, ngaku awak paling kuasa."

"Suud malu amonto nutur coning! kema gira malu entik-entikane di abian!"

"Ingetang buin duang minggu tiang anyah. bapa!" "Nah, yan suba bapa maan ngalih wiadin nyilih, bapa sing ja lakar mucingin cai. Mula bapa ngulati hasil lakar anggon ngetohin pianak."

Laut I ketut Guna maserap bangun tur ka abiau.