Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa Wewidangan I Buku II/Geguritan Katak

Saking Wikisource
[ 17 ]

1.7 GEGURITAN KATAK

Puh Demung

  1. Ampura titiang ngawitin, manyurat, ring dinanipun mungguh, Saniscara nuju, Kaliwon uku nemonin, wara Krulut kocap, tenggek lima tur rah kutus, panglonge ping lima, sakannya nemonin, siu domas seket kocap, yan matanggu eka akutus.
  2. Ditu manembenin nurah kakidungan, satuannya tan pabuku, masih apang nuduk, nyeritaang di pangawi, bas sai dingeh-ang, tunggal peteng uyut muug, di tengah nyarangan, rame mangoncang ngunci, anake madan Ni Koyan, nyandang wantah munggah ring kidung.
  3. Pindaang munyinnya makidung kumambang, lengeng sawat karungu, megat-megat alus, bandan jangih ngalik-alik, ngengkal masambilan, ngalih balang langan capung, dadi alah undang, I Katak mamiragi, osah sedih mahilehan, tan pa-ngitung majalan aus.
  4. Makeneh-keneh di margi kenken baan, nayanang mangden payu, kapanggih matemu, deweke kuciwa tanding, odah ludin kah-kah, di engken ya pacang kerut, deweke mudiang, anake ayu pasti, jani manggawe paekan, teked ditu limuh macebung.
  5. Tur matingkah munyi paling sasolahan, kadi wewalen buduh, "Aduh Kayon Ayu, dong tulungin kuda Beli, tuah nyai mada, kene Beli kena antu, yan ring parimana, pedas nyai ngorahin, Beli bani matuiang, kalih sebeng nyaine culuk.
  6. Uli ilu baan nyai mangirutang, nanging Beli tan lina, duka truna bagus, bajang cenik ludin gait, nyai ngengkal, nyambangin Beli manglidung, jani mapulihang, nyidaang kapanggih, nyai nganggon guna Mandar, temahan dadi buduh ulangun.
  7. Suba matulungan beli teken balian, ne suba kasub weruh, kaungganan taksu, awas tekening panyakit, sakit betel tinggal, Beli manenungang ditu, panangkaning roga, ne ngawinang buduh paling, nyai ditu pedas ngenah, masang guna masrana kidung. [ 18 ]
    1. Malih nyai mananemin guna Mandar, keto Jro Balian Enggung, ketangin baan tenung, sinah ngeteng kocap nyai, luas ngalih guna, uli dini kelod-kauh, ring Ngakan Kacubang, kocap sakti mangleak, yan mangendih matumpang pitu.
    2. Keto pangandikan dane Jro Balian, kalih kapugpug ban-cut, mandus di tembuku, macaru mabanten suci, masih tuara sida, marudan sumangkin lanyud, tong dadi eng-sapang, keneh Beline ring Adi, kidemang masih mangenah, mangulapin mangajakin mandus.
    3. Sayan sambeh buyar paling keneh ranca, tong dadi ban manyapuh, kenehe ulangun, tong dadi tegul talinin, tong ndusi majalan, batise dadi ndarurung, saget dini suba, manegak ngarepin nyai, nanging Adi ampuraang, eda sanget ring ati tandruh.
    4. Yadiapin tandruhin Adi Beli lega, yadiapin tigtig tundung, Beli tuara surud, yadin manglantas tebekin, tuara maaduhan, pang pisan dini makubur, dening tuara da, i bangke mamilih gumi, kalain atman Beli, yan suba Adi manyunduk.
    5. Beli manyerahang urip pisan-pisan, kanggonya Adi ditu, mamrentah manguduh, Beli tuara mamiwalin, manglantas panjakang, tuara Beli pacang kimud, nah Adi tulusang, olas Adine ring Beli, sudi manganggon pangayah, Beli anteng mangalih capung.

Puh Pangkur

  1. Inggih Bapa sadia pisan, mangkin rauh mriki maninjoin, tur natasang kandanipun reh katiben duhkita, kadi mangkin yan tan Bapa meling nerus, mangangkenin titiang oka, nawegang ugi sipatin.
  2. Dening lacure kadadak, tan mineha kadalih kaerangin, tan pasangkan kadi taksu, jog ngomel manglengkara, mapi sadu mapi sakit kena antu, manguncarang keni guna, titiang kadalih ngunain.
  3. Guru eling pisan titiang, saking malit temes rauhing mangkin, dereng naen kapilug, ring ne mambek dursila, [ 19 ]
    1. dereng naen ngeb ring barong panakut, dereng naen pisan titiang, engkeb ring I Beruk takil.
  1. Banget tandruh pisan titiang, tuara tau ring dewek kes-kes gudig, nenglep ngepil di temuku, berag nganti anyudang, bau jani tumbuh betåk mapi bagus, I Lelasan kenyem nimbal, Guru uning mula dekil.
  2. Anake madan I Katak, guru uning gumana dengki jail, bikas ala uling ilu, krana niru ka goba, ngadu bikas tani nyadang timpal ruruh, culuk teken anak melah, tuara bisa maut tanding.
  3. Kalih mabaan mudiang, Ni Kalipes wetara limang sasih, tur maceti Ni Luh Lindung, satata kadayanang, pineh berag, kauduh ngalih dedalu, ento anggonya ajahan, ngasta-paang awak sai.
  4. Kasuen twara nyidaang, wetu lengah dadakan gedeg ngintip, Ni Kalipes kadi uduh, pesu nuju masliahan, tan minaen selun kagibeg mangulun, jerat-jerit kablagandang, geger akeh manyagjagin.
  5. Karebut lantas kabelas, nene sengi timpalnyane nyagurin, I Balang mamentil cunguh, I Udang nyepit mata, sangkan perok I Kayuyu buin ngelud, nyepit bebokong nyajaang, I Katak kajengat-jengit.
  6. keto munyinnya nuturang, tur manyacad I Katak duking nguni, kalih nyambat tuara patut, I Katak mrasa jengah, lantas nyagjag dabdab patakone alus, nguda keto ban Lelasan, tandruh teken anak miskin.
  7. Yening keto ban mucapan, musti tonden manawang tutur jati, mangojarang iwang patut, ditu ya kasinahang, suka duka betek layah pules bangun, ento ilehang itungang, resep telebang di ati.
  8. Anake jele ucapang, buka makejang ia mangedekin, jeneng ala ludin tepu, yan alih keneh yang, di pangrasa bajang cenik buin bagus, krana ia ngolah raras, sing bikasang yang manis.
  9. Yan jelene kalumbrah, tuara pisan mengrasa jele gati, yadin nene tua cakluk, masih tumbuh kasmaran, egar
[ 20 ]
  1. betak malengis pender mangalup, mapunyaan jumah daa, di ati meled mabuncing.

Puh Sinom

  1. I Lelasan kenyem nimbal, "Saja Katak beneh gati, nanging yang katandruhang, yan keneh jadmane tunggil, makejang nagih sugih, sangkan ngalih mincang-mincung di goba mabinaan, kapatutang mangelenin, ada tulus, mapaulah kamelahan.
  2. Ada ne demen ngupaya, mamasangang daya lengit, dengklap-dengklep ka pisaga, ngintip umah anak sepi, anake buka cai, uling ilu bapa tau, yen tuara mangupaya, tong melutin tlengis pasil, nagih gugu, manuh nyingse somah timpal.
  3. Makamulan baan pongah, etuh dangkale ngabanin, juang kewala mabaan, mangisinin legan ati, tuara da bisa imbih, yadin macangkling maimpus, kajekjek baan timpal, idupe satengah mati, masih nu, nyalanang keneh dursila."
  4. Keto munyin I Lelasan, mawangwang tur majengahin, I Katak ya bangun kroda, makiret mabinder nuding, "He iba luun gumi, letuh ibane kadurus, pantes ne buka iba, mamandusin tain sampi, krana letuh, lekad uli luun bangbang.
  5. Eda iba matempilang, kapatutan teken kai, kalih tuara kai suka, manempil tekening bacin, yadiapin iba sugih, kai tuara taen nyatu, yadiapin iba bisa, kai tuara malajahin, yadin kasub, kai tuara angob pisan.
  6. Yadiapin iba purusa, kai tuara manyirigin, nah pidan ja keneh iba, iba kanggonya milihin, ne jani yadin mani, pilihin tongos mapagut, di gunung yadin di jurang, di tegal yadin di carik, dong masaut, apang kai maningehang."
  7. Aketo munyin I Katak, matbat saha mangumbangin, I Lelasan ngrasa jengah, bangun manyagur manindih, I Katak sebet manangkis, makecos ngincang mabiluk, I Lelasan wiweka, manyingse manyaup batis, magelebug [ 21 ]
    1. I Katak ebah nungkayak.
  1. Iyong biyur mabioyongan, pandehane suba titib, milu ngeludin I Katak, tuara ada ngawirangin, I Katak nyeleati, suka mategul maimpus, sangid samping cakangan, mangdennya tulus mati, tan ucapan, tingkahnyane I Lelasan.
  2. I Katak jani ucapang, bu inget saget matali, tuara dadi maklisikan, lima batise matali, ditu lantas mangeling, jerat-jerit nagih tulung, ngatuju wenten mentas, I Kaplegan sedeh wengi, prenah mantu, dimisan antuk I Katak.
  3. Dening keto suba pedas, I Kaplegan mamiragi, tandua ne mangkin manyabsab, bilang semput kailingin, suba jani kapanggih, I Katak ngenah mategul, tur awaknyane benyah, matane mangemu getih, munyi gaung, gora angkihane sawat.
  4. I Kaplegan jani enggal, ngagahin manastas tali, subane keles kasundang, I Katak sambol kajritin, "Bapa-bapa dong meling, titiang I Kaplegan rauh." I Katak tan gulawat, sanget engsap nyeleati, dadi gelu, I Kaplegan ngrasa baya.
  5. Sisu gepu I Kaplegan, ngengkahin bunbunan kuping, laut ring cunguh kaempos, maduluran japa sidi, I Katak dadi meling, mangedat sambil ngaruhguh, mamunyi megat-megat, matakon "Nyen sih Cai, welas tuu, mapisuka kauripan.
  6. Nanging Bapa tuara lega, Cai ngolasin ban urip, dening Bapa suba pejah, yadin idup tan padadi, kacacad baan gumi, jengahe satunggun tuuh, lega yen lasia pejah, yen Cai tumulus asih, enggal suduk, ludin Bapa lasihanin.
  7. I Kaplegan welas ningehang, masaut sambil mangeling, "Bapa titiang I Kaplegan, elingang sampunang lali, titiang nunas pawreti, punapi sih kandan ipun, doaning kasinangkaonang, Bapa mategul iriki, dekdek renyuh, tampake kadi mayuda."
[ 22 ]
  1. I Katak kendel dimanah, reh kena banya ngingetin, mantun nyane I Kaplegan, tandua manyagjag nampekin, ngelut baong mangeling, mamunyi ngolasang kayun, "Duh Cening pianak Bapa, buka pituduhing Widi, Bapa idup, I Cening nepukin erang.
  2. Nutug saja tani bagia, lacur caine ne jani, manganggon Bapa rerama, dadi kakedekan gumi, sangkaning buka jani, Bapa manepukin lacur, tuara tau ring dosa, ngatuju Bapa malali, ngalih capung, sambilang makakidungan.
  3. Dening nene suba-suba, majalan malali-lali, kadong anggon Bapa cihna, pang da saru teken maling, tuara ada ngalangin, yadiapin Bapa makidung, bu jani saget ada, I Lelasan buka imbih, munyi gangsul, manyambat sara mabatbat.
  4. Bapa mangidih kaplihan, mangdennyane buung brangti, ya tuara trima pisan, sumangkin matbat nangtangin, kalih ya maduunin, kajagur Bapa ping telu, tuara maan matingkah, dening bas liu ngijengin, bah macebug, Bapa engsap teken awak.
  5. Yen kalikenken tegula, tau Bapa suba dini, mangatuju cai teka, buka dadak swecan Widi, mapitulung ban urip, dening Bapa jati patut, to keto wiwilannya, apang cai tatas uning, pang subanan, cai sumesel ring Bapa."
  6. I Kaplegan mandingehang, mangrasa wirang di ati, lima batise mangetor, angkihane daas-diis, matane barak ngendih, mamunyi manunas ngamuk, ngulihin I Lelasan, I Katak ya ngasih-asih, mapitutur, mandabdabang kapatutan.