Cokorde Darma/Mayuda Nglawan Danurjaratu

Saking Wikisource
[ 37 ]
ADIAYA V MAYUDA NGALAWAN DANUJARATU



Saha ngingetang gelan, tumbakne katusukang gelis manyujur Putu Rerangon. Ngidem, kedat panyingakan idane numbak, ane ngawinang sang ksatria cuat, labuh, nyererot

ngaplug pundukan. I Cograh milu ebah nyungkiling.

Cokorde Darma ane kantun sirep ngerok, lantas bangun makiud sambil ngusudin gidatne. Ida ngajengit mulih I Sadara sengal-sengal sambilanga ngeling sengi-se ngi tur ngihi-ngihi ngarod ngusud-ngusud basang.

"Duh, Ratu Cokorde Anom. Napi kakantenang i wau?"

"Endepang bungut caine, Sadara! Jani kalah, buin mani menang! Uli rihin mula keto kramane di jagate. Ida Ksatria Prabangkara iwasin kai i tuni. Duweg ida mamantra

blolong, sujatinne ida weruh ring kawisesan apang kai kena kasengkalen. Nah, depinin! Masa tuara buwung nira nantangin masiat tur pmsida mungkurang . Kala kapapag sinah ja kasor tur lantas ngidih urip ngn!pe magaang nunas

pangurip kapok-kapok."

37

[ 38 ]I Gusti Putu Antara



I Sadara raris matur.

"Malih I Ratu ngrawosang anak mayuda. Nggih, mlinggih dumun Ratu! Sampun sengel tur malih nagih cuwat. Minabang kemad Ratu mlinggih. nah mangkin mlinggih becikang, nggih. Nt' encen sakit, Gusti?"

Cokorde Darma masahur.

"Oooooo! Yan tuara sangkaning kadung muah yan tuara dadiang sasana, juari sing nira ngaku sakit. Wireh sujatine dong sasana ksatriane sing dadi ngorahang sakit.

Yadiapin atine dag, dig, dug tuara dadi aduh-aduh majeritan dugase kena tumbak kanti labuh nllngkalik nyungsat. Kelo masih yadipain rempet tatune tuara dadi macengehan."

I Sadara laut nimbal.

"Lian sasanan ring Gusti. Ring kraman titiange, i helog , yening titiang bantas busul kemanten, jeg sampun kuwuk-kuwuk makyayangan, kaik-kaik kasakitan, apang ada pisagane nyagjagin. Inggih. Ratu Sang Ksatria! Durus majengan dumun sane mangkin!"

Cokorde Darma masahur alon.

"Lautang madahar malu. Manut sasaning mcnak ,

tuura dadi bena mangarepang amah."

Mara acepok ia kanikayang apanga madahar maluan,

tuara kanti katllncien ping pindo saget [ Sadara sregep

nvagre p kembal nasine. [pun giseh-giseh madahar tuara

nyak mrarian nganti isin kcmbale ked as lisik tuara ada

sisanne . C iplak-ciplak hungutne roakinYllkan sambilanga

mascso lahan ngartala. Med ipttn makinyukan, bllnglltne cant

38

[ 39 ]

nyuling. bungut botol elepa ulian manahne lega kalangkunglangkung. wireh inget teken dewekne buin kejepan maan jejarahan gumi. Ditu ia dadi Ilion besor. Kayang somahne lakar mawangsa dadi wangsa Gusi Merenjing, tur tuara buin nyuun sok bodag ngaja kangin kemo mai nglinderin desa luas dadi pangalu. Jani dadi pangiring ksatria jeg aluh pisan asanne. Sai-sai basange betek empugan.

Matur I Sadara nyelag.

"Titiang tuara ngrereh sakit. Sujatinne lintang nambet nanging titiang durung buduh. Nyelap titiang ngalih perkara. Yen tuah dadi ajerih arepang titiang."'

Wau kenjek asapunika, kocap wenten pandita kekalih mamargi mapajeng robrob. Ring pungkur wenten anak mamargi kekalih wong lanang, ring pungkurane wenten dokar muat anak istri. Makasamian punika mamargi marerod tan wenten pada uning sira-sira. Sri Jayati ngandika ring I Sadara.

"Iwasin ento para putrine lakar kajarah ulian baan momonne. Ne jani mara nira nepukin musuh. Eda ulik nyen cai nulungin icang, nah!"

I Sadara durung nimbal, I Cograh kagertak gelis. Wus tampek lantas ngencot manreren, Cokorde Darma ngraos merintahang.

" Ih , Cai triwangsa nista! Uled gumi! Menak mangletehin jagat. Yan iba tuara ngulihang ento sakancaning para istrine. bangken ibane nyrérot. Kai ksatria kasub, Sri Sudarsana pesengan kaine."' [ 40 ]Ida Resi masahut saha pranamia.

"Dudu titiang boya ja wong angkara. Titiang soroh pandita sujati, tegep ngardi karahayuan jagat."

Sri Wiratanu sumahur malih.

"Bogbog petan ibane, setan!"

Jeg prajani muncuk tumbaké manyuduk nujah. Ulian tebekanne lempas. Sang Sadaka makekalih durung ngeh. tonden takut tur luara magojeran. Anake makekalih lianan, lantas lakenina teken I Sadara.

" Ih, ih, Jero! Nongos! Nongoooos! Yening tuara demen elung. serahang bungkusanne kuting pipisne. Ento jani gelahang iang! Manut sasanan ksatria, pacundange sami reko katekaning jiwan ipune patut kagelahang antuk sang pamenang. Nah mai! Eda cai katagihin."

Sang kalih laut nyréré, tungkede glantinganga kuri laut kalanligang ngencot ka tendasne I Sadara. Kemplang! Kemplong! Mara acepok kemplongina jeg I Sadara maguyang mural-mari! kaput getih. Cunguhne nakep parangan. Sang kalih laut magedi duk kala punika rawuh Ida Sang Sri Suyayati nampekin dokaré ento

"Duh, Dewa sarining puri' Sakingmangkin Ratu polih kabebasan saking i satru. Langgeng sampun ia manebus urip wireh dascadikne peyot, latas mlaib pati kepug. Nika tombak tiliange makrana Sri Yayali, titiang Ksatria Ngumbara. Tiliang sadia nangun yasa nulung sakancan wong sedih, teleb mangiring bebawos Ida Dewi Supitangsu, sekar jagate ring Serang! Ento nalinin marah liliange sudreda. Pilulung [ 41 ] titiange sematra ring I Dewa sakadi mangkin matulak I Ratu merika ka Serang mamakta atur ring Ida Dewi Sasangka. Sapuniki antuk 1 Dewa nguningang. Titiang Sri Cokorde Sudarsana, ksatria ngilehin gumi sanget ngardi kagegawok. Ida lascarya mapitulung titiang saking jejarahan. Buwung sedih, ida sane ngabebasan titiang!"

Kenjek wau asapunika marerawosan, dokare nyreot kasisin margine. Kacingak tamiu len mamargi marerod luh muani siteng-siteng pesan awakne, nyagjagin wau ningeh kancan rerawose asapunika. Gedeg ipun miragiang iantas nunden dokare mabalik.

"Ih, Ih, enden, enden, Jerooo, Jero! Wit jerone be dug jukung! Dasar nuluh telebah. Ne ituni ida peranda kahancanain. Jani buin ngandang-nganjuh nunden tenenan nuding-nuding. Cai katagihan pengkoh, ah! Van cai enu mamatu nelik ngandegang pajalan kaine, kal kaplukin tendas caine nganti nglimpeng."

Sri Sudarsana mirengang rawos I Jainur, makelieng pangaksine neienging nyadeng.

··Hek, hek, cuing cuh!. Bebedag, cai bangsa iblis. Pamor bubuk, tukang saang! Wang alasan lekad mumad! Cai mapi-mapi ririh mamunyi. Seroetang kelewange segaon! Ento timpai ibane tutug! Iba ngadotang giliran, nah ne tampi!"

Cokorde Darma laut nglunjak nujahang tumbakne. I Jainur madasar wit dados tukang pencak, kasub dados murid Wak Saleh madingkling makecog ka samping lantas [ 42 ]nyongkok apang tuara kena muncuk tumbak. Ngucapang alis ngentengang siku sambil matanné ané séngat ngucapang awas! Tur matitis cecéngél utawi tued baongné Sri Sudarsana . I Jainur lantas makecog ma-lumpat tegeh tur nyépakin cecéngél idané nanging mimpas krana tuah ngenain karnané Sri Sudarsana. Gruguhné maserod prajani ipun nyrotsot labuh lantas ejitné nepén muncuk tumbaké. Laut I Jainur nelenging kasakitan kadi rasa pali at méong ri kala macula. materes butuhné. Nyegut lanah sambilanga majeritan.

"Titiang ....! Titiang ....! Aruh, aruh! Titiang tusing.... Titiang adub....! Titiang kapok'!"

Duk totonan pagerudug anaké lianan sampun saling mrediding, sami pada mlaib rnajaran-jaranan. Masarengan ri kala punika, I Sadara ngihi-ngihi tur sengi-sengi ngeling ban kaun tendasné pécok, bantang cunguhné eluk pesu kécap mabrarakan. Ipun krisik-krisik ngingetang raga.

Wau ipun matingtingan kacingak I jainur nyungkiling, silit ipuné kapacék tumbak, prajani I Sadara membul.

"Uwuuullll. Uwuuullll." sambilanga mangusapin tangkahné ané enu mauyak getih tur nampekin Sri Sudarsana sambilanga matur.

"Duh, Ratu Cokorde!Mawit sampun Ida Sanghyang Widi Wasa ngicén karahayuan, gantin bagiane kapanggihin. Gelis titiang polih upah dadi Gusi, irika titiang mamarinlah. Yadin titiang sampun bagia dadi Mekel turing sugih, nanging titiang pacang tanja elong suhakti ring Cokor I Dewa. Yadin [ 43 ]titiang tambet pisan awinan duké alit tuara nyak masekolah. Yen mangkin titiang madué tanah bantas mréntahang tuara ja ketil. Pinganan tong ngisi potlot, yadin pét tuah pasasur sikut. "

Keto tuturné maduhan sambilanga limanné ngleserang cunguhné ané nu piung muah cekung. Cokorde Darma daweg mamirengang tuturné I Sadara lantas masahur sambilanga ngajengit tur ngesehang.

"To, to, to, to! Aasan kuping nirané ditu alih! Kuping nirané ané di kiwa mleketik ketes kapeleng baan jelemané ténénan."

Kanin I Jainuré rograg. Jeritan aduhané gigis sajan. Muncuk tumbaké lantas kaancit laut getihné make bros. Pamor tumbaké kadi mapulas urab barak, lumlum gading macengér mabo be sera bawang. Sesubané I Jainur nyeluat bangun, Cokorde Danna raris ngandika.

"Dija dini maan lakar mangalahang luh-luhé soroh né ngelah tanah. Eda ngadén gipih prajani maan ulian maidih-idihan! Iraga sing ja lakar buwung nemu bagia, Sadara! Liu nu musuhé ané sakti-sakti. Sakancan musuhe masih nu ada ané ageng muah alit-alit tur sugih. Apanga sing makadong-kadongan, jalan jani lautang majalan nyahjah désa!"

Ida makekalih lantas mamargi tan pararianan. I Sadara sedekan cuwat di duri cara anak nyuling wiréh botol beremé kaelep. Cokorde Darma raris mawuwus sambilang ngenjuang tanganné. [ 44 ]"Baang ngidih berem daharan acelegekan dogén."

Tendas botolé ané gisina ento aturanga digelis ka Cokorde . Ngénggalang Cokorde Darma ngambilin, nanging wau ukuh ida nyiup, saget ketune gadab-gadabina tur usudusuda. Botolé laut pantiganga. Tumbaké ancukanga ka langité tur raris ida masosot.

"Duh, Déwata Sanghyang Tuduh! Duh, Apsara miwah Gandarwa! Duh Mas Sri Sekar Kedaton ring Sérang. Ketun tetamian titiang rusak pécok nyagnyug telas sakadi masétsét. Titiang pacang nyarah ketu gelung sang ksatria utama. Ipun sujati aleman gumi. kasayangan jagat sané ngujungang céciren kawangsan. Sadurung titiang mresidayang polih ngrampas ketu sané luwih, titiang sampun betek baan don kayu, tong pacang nunas alam , nasi putih, pananggunangan jiwan titiangé. Titiang tuara nunas arak sakancan sané ngranayang munyahin miwah samayané séwosan, nanging ngamanggehang maberata, luir ipun baberatan utama. Sané mangkin napi sané kakadén wénten makejang sam pun engsap."

Kéto sesangin idané, raris tumbaké kauyeng. I Sadara ngénggalang makecog makelid tur kebras-kebrus kedék ngélkél piret nahan basang, ngedékin jeron idane matingkah ngumidi gambar. Nganti nyakitang basang I Sadara kedék tunggang tungging tumuli matur alon-alon.

"Tuah ja tendas manusané selem tur pada mabulu, nanging idupé I Gusti pada melénan pesan tekén déwék. Antuk punika, ndawegang pisan, nggih. Titian ngaturang, [ 45 ]yan titiang puik tekén be guling, tuara demen tekén kekomoh muah ngamah nasi putih memulus, nika pacang makawinan titiang berag laut mati. Nyan lakar maselselan? Depang suba basang tiliangé asapuniki, sajabaning jalma gering I Batun Polo Makoeok ne demen nyelap ngandet seduk basang. Titiang ngaturang, wireh titiang kantun demen idup tur ngamah titiangé anggon kebanggaan. Kapinehang, yen titiang mamargi kadi mangkin kudiang titiang tuara angob ring Cokorde Darma sané ngaden titiang kayun tuara ngajengang ulian wenten ring pamarginé niki. Béh, émeng titiang ngamanahang. Apang kereng anake mangumbara patut pisan matimpal baan nasi maguling lawar gegencok. Kéto yan alih patutné. Kalud bekelé suba telah yadin nu abedik. nanging yan dulurin ngajengang tuara patut.

"Napi? Cokorde Iedang maberata? Titiang jejeh . ngamanahin. Yén Cokorde sungkan, oon bayuné, kudiang titiang nyen manulungin. Saget Cokorde pét lunga ka dewatan, titiang sane rugi. Dija titiang nagih upah?"

Kéto aturné I Sadara. Cokorde Darma raris nyahurin malih.

"Teher sabenehné ring sosot madahar tuah nuju-nuju. Jani kadong ngagah kembal, jalan dini dum bagi ngempat to pada juang."

Sang kalih laut majengan. Sop-sopanné nyendi-nyendi kanti mablimbingan bojog. I Sadara raris matur.

"Niki kantun kari. Ngiring telasang sampun. Yan buin mani, ngiring ngepés don tempuyak." [ 46 ]Sri Sudarsana manimpalin rawosné sambilanga lambéné ciplak-ciplak.

"Don-donan mula manut di lontar ksatriané mungguh sahatas éne dadi dahar rumaksat sakad i nasi anggén mangupakarain sang ménak."

I Sadara nu lenlenan, nanging masih bisa gelis nyahurin sambilanga cekutan kolongané.

"Yéning Cokorde jagi ngeetum , wiréh titiang nénten menak. tuah ka nasi dedemenan titiangé sané kajuang, Banggéang anake ménak sakadi Cokorde sané mangkin masegseg antuk don kanti weteng I Ratu abot. Depang titiang malianan, titiang misadia ngamah nasi wantah kadulurin baan jangan ulam."