Cokorde Darma/Purine Sane Madaging Gering Agung

Saking Wikisource
30477Cokorde Darma (Don Quixotte Versi Bali) — Purine Sane Madaging Gering Agung2008I Gusti Putu Antara
[ 61 ]

ADIAYA VII
PURINE SANG MADAGING
GERING AGUNG

Cokorde Darma wusan mamirengang bebawesné makasimi sané nyengguhang sang maduwé umahé rumaksat kacingak sakadi para ménak ksatria singgih. Kubuné punika taler kasengguh puri agung sané lin tang abra maurub emas manik. Ida raris matangi patelanan, alon-alon manglawan-lawanin lantas malinggih tur mawuwus.

"Duh. Putri Sarining Pura. Ageng Gunung Himalaya di guminé tuara wénten né nandingin nanging I Ratu lintang wikan antuk paswécan I Gusti. Suksma titiang manampi yén pada pet tikel satusan. Nu agengan manah titiang nampi kaluwihan kayun I Gusti sané suci manerus swéac ring titiang I Lara."

Mararian ida maatur-atur.

"Sampunang I Ratu ngandikayang litiang ngajumang pamargi. Solah titiangé niki sakadi ksatria ngumbara. Déwék titiang sané mangkin sampun sarat makirti, masak yan tan mantuk ring kayun? Kadi aturné I Sadara puniki, panyeroan titiangé, yukti kenten sampun tiliang tindih. Cendek ipun atur [ 62 ]titiangé puniki, durus pirengang! Sing ja buungan manawi bénjang pungkuran I Ratu memanggihin sedih karandahin antuk bégal, maling, dusta utawi rampok. Nggih, yadin karusuhan antuk bégal, maling utawi dusta, titiang misadia pisan mélanin linggih I Gusti . Yadiapin lebur urip patiné, titiang nindihin I Mirah, titiang tan ja pacang makirig."

Kéto wacanan Cokorde Darmané. Sang tiga wau miragi tuturné asapunika, nanging ipun tan karesep apa ké ané marupa unteng kamanahang tuturé. Tutur punika ngaja kangin tuara maluktuk bongkol. Pamuput, lantas ipun makasami tumuli raris makirig, nylibsib magedi.

"Rarisang Cokorde, meriki!" masaut méménné I Kantrung mageluran, nanging I Kantrung nyerutcut pesu, sambilanga krangkang-krengkeng misuhin.

"Bungut nyag, wong alasan ngaku sakti! Jalma suba buduh bakat runguang! Ipit punyah ulian lebihan nidik ental!

Cokorde Darma derika raris nyélémpang, makasur ban karung kopi ané tuara karo-karoan bebidangan, bek makaput buk. Palangkahan tegakané unggit-unggit. I Sadara pules geris-geris di duhur tegakan damparé. Awakné pules
bungkut kadinginan. Cokordé Darma, yadiapin sampun nyelempang, ida kantun nelengéng. Panyingakan idané ngedil awinan tan mari-mari makayunan ngitungang ras éling Sang Déwi.

Ida marasa sirep di purian di duhur ranjang besi sané nganggon pir, maklambu misi bebintangan, magaleng [ 63 ]utawi mapedek, makasur sari, lur marasa sang nuwénang puri ring ragané reké buduh uyag-ayig kasemaran. Ida mapikayun pisan malemu miwah mapanggih cara sesiliban ri kala tengah dalu ring pamargian. Ento ngardi kayuné Sri
Suyayati Wirangrum kengin pacang nulak pakayunan Ida Sri Paramesuwari. Boya ja takut ngiwangin sesanan sang wau katulung, nanging awinan ipun kantun ajerih ring Dewi Ratih sané kanlun satia tumus ring ida. Ento sané rerambangan ida makarana Ida Cokorde ngedil panyingakanné tengah wengi
kaubek baan rerasan.

Mén Kantrung kocapan mangkin ngelah gegélan adiri mawasta I Sinarkalung. Ring rahina wengi punika marupa ganti pasamayané pacang ngrauhin. Ipun makakalih maparisolah kadi anak makurenan. Ri kala rauhné I Sinarkalung, Mén Kantrung mateténggéng mapagin. Sedek pada nungkluk ajaka dadua, Cokorde Darma laut kagabagin. Prajani lengen Mén Kantrungé kajemak, katekekang pisan ngisi baan Cokorde Darma. Rambut Mén Kantrungé jering makupuk mabo bé jangkrik. Sipahné, mabo blauk, engkahné mabo sampi grumbungan. Nanging, antuk Cokorde Darma, ipun kangasir sakadi satus pitu ambar kasturi mimpugan. Miik ngalub. Cokorde Darma raris ngandika.

"Duh, Dinda Sri Prameswari! Mula pamargin wong ksatria kedeh tan suud-suud keni gegodan. Punika gegodan tanja pacang mari, wiréh titiang dados dedemenan para wong istri . Makrana punika pupus awinan titiang mangutamayang tetuek isin lontar ménak sané pageh ngilingin tur ngastitiang. [ 64 ]Yadiapin asapunika. ipun pacang sida ngubah rerasan antuk baan gegodan."

"Yén titiang boya ksatria, sinah titiang tan mabudian kéngin ngwales swécan I Déwané antuk laksana sané tan becik . Réh mula sakancan wong laki, yadiapin ida wong menak jat ipun wong sengguhu sami malakar antuk uat manusa. Ipun sami sané kantun madue rah miwah daging, dadosné pacang polih mamanah iwang. Makawinan sakadi asapunika malarapan antuk bes kengin kalilit baan ngulurin indria."

Duk punika I Sadara medem ngerok geris-geris. Ngipi dadi tuan besar, sampun ngelah roban duang tali. Solahné macegik macicing, nani yén robanné tuara tinut. Nagih ngeres tur mogolang, ngengap sambilang majengking. Etis
dayuh manah ipun ring pangipian.

Kocap ipun, Mén Kantrungan mésbés lengenné tur ngampigang cekelan tangan Sri Sudarsana. Tong dadi idihin pelih. Kiad-kiud tur muntag-mantig. Kocapan, I Sinarkalung tatas ipun miragiang bebawes punika sami, wiréh ipun drika tampek mangantosang. Pedih ipuné tan pira. Tumuwuh sesikane sajeroning atinipun. Bikulan lengenne kausap makarya gemelan tur kapiling kageretang ka prarahin idané kanti ginting. Suba semengan laut kacolékang ping telu ka prarahin Sri Jayati tur ida lantas magelebug ka pameremanné nyugagag. Saking ungasan ida medal rah nganti lamben idané hek maisi getih. [ 65 ]

Cokorde Darma

I Sinarkalung nyangkuak janggar Cokorde Darmané lantas kakosohang kadi anak ngikih ka natahé aji gemelan mapecik. Ida kakosohang geras-gerus nganti punggit palangkahané cuat meliat menék. I Sinarkalung nyungkiling tur ngerudug labuh. Suaran ipuné magénjongan. I Kantrung duk ningeh anak mauyutan, méménné alih-alihina tur kagadabin nanging tuara nu di pasarén nglaut bangun manyuluhin ngaba prakpak kuntang-kanting ka tongos suarané uyut totonan.

"Mémé! Mémé!" punika ipun makaukan.

Mara ningeh kaukan pianakné Men Kantrung prajani mengkeb makelid patikepung. Ia lek ulian kentara. Di petengé ento, saget I Sadara bakat uyaka. I Sadara tangkejut, lantas gigian kadéna cekuk bebahi. Inget ia nyalanang gemelan nanging bangkiang Mén Kantrungé kagitik. Ipun makiud sambilanga ngajengit nahanang sakit. Mén Kantrung makaad uli ditu. I Sadara nglantas bangun negak mrasa ada sengkala kal nekain.

" Ne jani bena nekaang tamiu wiréh ada anak ngrebéda dini."

Gemelané katekekang, ulian takutné tan perah sambilanga paliatné ngéngap. Ipun matulihan nulih kanan muah meliut Kuri. Sagétan ngenah ada anak majelawatan nylebseb liwat nglaut ipun kagetik sada ngawagin. Mén Kantrung manyerunuk nyungkiling kena gitik laut nyerit mangulun. I Kantrung ngénggalang nyagjag tur muanin ipuné sareng kacepédin tur kakaplukin aji prakpak nganti [ 66 ]prakpaké sambeh mabrarakan.

I Kantrung pedih kalintang, lantas milu nguyeng gamelan ngawagin matitis asing kena sinah nylegadag. Duk ento I Sinarkalung kagilik laut ngwales ngubat-abit asing malawat kakaplukin, mecedat-cedut magenjongan. Ri kala punika, saget kelihan nyagjagin laut mageluran.

"Huuup verdom, tukang saang! Suudang!"

Krana kelihané teka. Mén Kantrung makisid kuri. I Sinarkalung ngatémplang magedi ngenggalang. I Kantrung taler ngadingkling melaib pati kaplug nganti bah bangun ia labuh. Kelihané laut ngadab tur ngambil baong Cokorde Darmané lantas cekuka nganti ida lemet nyelepék tuara maklisikan. Awinan ida kacingak rupan idané sakadi bangké, lantas elébanga. Suud énto. ané ngelah kubuné aliha lakar nakonang lind like dadi bisa magaburan kekéné.

Tan kocapan mangkin kacerita Ida Sri Sudarsana sané mangkin angkihané kantun klebat-klebit, nanging karnané kantun mireng saru gremeng anak kaak-kauk mageluran.

"Duh, cai Sadara? Cai dija, Sadara! Dadi pules cai geris-geris, tuara tahu tekéning linduk pamekelne. Apa cai bangka, Sadara? Jagjagin awaké, Dara! Sirah nirané benahin, baong benané uladang. Pagangsarin bena, cai nyunggi nira, Dara! Dara! Sadara, dija cai? Suba cai tuara rungu, engsap cai tekén upah, Aaah! Bangunan bané cai, Sadara! Bas kadurus pesan cai engsap tekén timpal?

I Sadara madingehang sambil ngadab-ngadabin boncol tendasné. [ 67 ]"Duh, Cokorde, Gustin titiang! Satus selaé sétan iblis uli nerakané lébina teka dini lantas mangamuk, nyekuk, nglempag, nganyal titiang, Kénkénang sing pules geris-geris buka puspus lulang titiangé kailag!"

"Saja pesan ento Sadara! Tonyané ngubek dini tuara ja I Sudarsana muah Ménak Sinatrianing Budi dogén né kaunyak. Yén sing pelih baan nelektekang, puriné ené tuah tongos tonya letuh ane ngendehang nongos dini, Sadara!
Nanging sekep arang ilid, nah! Eda uyut apang tuara kédekin anak. Yan iraga ngawirangang, nuturang ileh-ileh kemo-mai bereké dini di purian, padalem pesan Sri Praméswri sang mawiwit triwangsa singgih sujati. Ménak kawot uling-uling tondén taén maan talutuh , lakar nyen kedékin anak. Iraga
patut ngengkebang bon berungé apang saru nistan kaluwihan puriné ené."

I Sadara malih nimbal.

"Réh titiang nidik gajih, sakadi pangandikan Cokorde titiang nekep takilan pengit, uling dibi kayang mangkin tuara titiang pacang mérbérang indik kekirangannyané, nanging sane benjang mindah titiang. Kénkénang nyédayang cadik réh Hyang Tuduh ngicén titiang batun salak tuah asiki. Réh mula kadarman titiang tong bisa manyangka ati nangkil ring sajeroning manah bebawesé ala Ian becik. Sadurung titiang magajih, titiang anak demen matur-atur kadi patut, nanging tuara bisa ngawé kruna ngorahang bereké miik, nika marupa ngawé tutur anggon ngengkebang corahé."

I Sadara mrérén ajebos maatur-atur. [ 68 ]"Manawi suba katuduhang titiang kalintang nambet sakadi aspuniki. Kawon yan kantenang titiang. Mangkin pacang tuturang titiang. Nénten ngitungang puri, pét di jero, jawat di kubu. Yan ditu ada baberekan ané prasida ngletehin tuah patuh masih, jat ditu tetep masih ada ané madan manusa."

Lantas malih I sadara nerusang.

"Cokorde sampun pawikan. Yan upamiang sakadi slokané mamargi "lian rupa pacang lian manah", ada duwé ngadut tai, wénten ririh ngawé cadik. Ada duweg mapi takut, lén wénten wit sakadi titiang puniki, yadin dugul kaon mula sampun gelahang titiang."

Kéto aturné I Sadara. Cokorda Darma angob mirengang .

"Cai, Sadara! Pangakuan cainé pangenahné belog, nanging ririh cainé kelidang cai. Ento kasarnbat sakadi belog magandong. Ngékat omong pascat pangus pesan, langah ada anak mangalahang, nanging ké cai eda mangkir. Eda pesan cai tan ruh makaranan cainé sabenehné jalma pradnyan. Nanging, apang ké saja pangakuan cainé ento madasar baan pasaja sujati kahisan cainé mangraos buka jani masih ulian bena, ulian kai! Bena suba cai anggon Gusti, bena anggon cai guru dini, anggon cai panyungsungan. Nah, né nyandang tindihin cai, krana ento patut bena ngrawes pepingitan."

Cokorde Danna mararian ajebos awinan ngangsur angkih-anne. Wus punika malih lanturanga. [ 69 ]"Sadara! Tengah wengi inunian, ida sané neruwénang puri ané jegég mangayang-ngayang di jagaté ené tuara ada kekalihne, mamargi nyilib teka mai ngalih kai. Ida sedih kingking sambil matetangisan. Sabenehné sesinahan ida kengin ngandikayang teken bena indik kasujatian tresna asih idane. Awinan lengleng buduh idané nganti ida mapikayun mantigang raga. Dugasé ento, kenjek pesan keneh nirané ngamidartayang ring Ida Sri Praméswari. Bena sinanggup magehang sengkéta sudreda ring Dewi Ratih."

"Jeg karasa-rasa makupuk ada ujan deres, gemelan raksasa nrudug ngagelin bena. Kamar bena bin kesepané kurasayang bek baan bintang pakenyit. laut tuun para dedariné uli Kéndran. Jemaka bena kalingtingang lantas suba tegeh kaelébin awak bena kasangga antuk ranjang mas sinangling. Suba kéto buin prapti i raksasa satsat gunung agung nyekjek, ngingsakin pepéléngané suud kéto tuara eling karasa tis dayuh bena lantas nyeriep nganti engsap tekén awak. Nanging, kemplangan musuh gemes nirané né rusanin ibi ento tuara ja amun apa bandingang tekén dinané jani. Kikilné dadua pangawit nyekjek bena kanti kuyu luyu, buin ajahanné dadi krobelah krontangan kikil ngenjekin bena."

Raris matur I Sadara sengal-sengal.

"Indik titiang taler kauyak sakadi asapunika. Titiang lantas kakosoh-kosohanga kemo mai cara anaké nyutsut dangdang. Songgéng kauh kageretin, tungginganga kangin kacentangin sontoka. Ngeséng kaja buin kaplukina tur [ 70 ]miringanga kelod kalepédina. Karasayang ujan tungkedé ipuan punika yan bandingang ring sané mangkin satsat makadi pangrumrum anak istri sané mara menék bajang."

Ida kacingak kuntun aduh-aduh sambilanga mecik bangkiangné sané kantun berad-beréd.

"Nggih, sakadi mangkin Ratu Cokorde kacingak sampun dekdek renyuh nandang kanin, tuara nyandang mapangenan malih wiréh sampun pikolihé sakadi asapunika. Sampun polih ngelut anak istri punika laksana kadi ngulurin kahyun taler punika awinanné ri kala wénten ujan gemelan taler tan pangrasa, jawat Cokorde kagitik tuara takut réh kinucap I Déwa tosning Ksatria Kuladéwa. Men yen titiang madasar totosan kenyih . titiang tuara ngelah salah nanging betek baan manidik lelantigan, sepakan, tanjungan, muah jekjekan. Punika Cokorde sané makrana titiang dados nyagnyug kadi niki. Yadin titiang wong tani kelen, nénten ménak sané dibi, sané mangkin . taler rauh bénjang pungkur titiang tuara dot sampun dadi wong ksatria."