Cokorde Darma/Prabu Sahbana Mayuda Ring Sang Jayantaka

Saking Wikisource
30478Cokorde Darma (Don Quixotte Versi Bali) — Prabu Sahbana Mayuda Ring Sang Jayantaka2008I Gusti Putu Antara
[ 71 ]

ADIAYA VIII
PRABU SAHBANA MAYUDA RING
SANG JAYANTAKA


Sedek kéto reraosané sang kalih, lantas kelihané prapta sambil negen pangésan nyuh.

"lh, ih, Bapa, Bapa kenapa? Indayang tuturang indik makarana Bapané maunduk buka jani dini

Sri Cokorde nimbalin ngraos saha mararian.

"Eiii! Yening cai mamunyi, matané dengéngang, nah! Tangarin yan ngamélang bungut nah!, eda cai ngrebutin cadiké képar, nyén darmaning bisa makisid ka samping tongosné. Lamun cai tuara taén tur tuara nawang nyén bena né? Takonang! Bena wong satria linuwih ané lelungané wantah mangumbara ané maparab Cokorde Sudarsana tukang ngeséngang cadik, kancan prasangga aji tumbakné ané malengis."

Kelihané kagiat pisan madingehang, laut ngrengkeng masesambatan.

"Né runguang! Sajaba tuah jalma gegeringan teka mai. Rereged jagaté tur méh-méhan lekad nyandang mumad. Eh. jalma buduh ténénan! Setan iblis! Ené buin runguang!"

Laut makaad ikelihan makekirig. Sampun semengan Cokorde Darma kayun mamarga makaon saking drika raris [ 72 ]

mamesenang punika Men Kantrungan. Cokorde Darma raris mapamit pacang mamarga. Men Kantrungan ngatmang ucapan.
" Inggih! Nanging Ratu, titiang mangkin manguningayang. Niki boya ja puri, kawiaktian ipune kubun titiang. Antuk linggih Cokorde I Dewa dibi punika
makawinan titiang rugi ring ajin ajengan, pelangkan titiange uwug usak ledis. Lian malih titiang tuyuh nambanin Cokorde I Dewa aji mantra magelik. Mangkin titiang nawegang pisan mangda Cokor I Dewa keni ledang ngicenin titiang pamelin
kopi. Yadiapin keh ipune tuah akar, titiang sub pisan manampenin."
Cokorde Darma lantas nyahurin.
"Kaden bena kune ene purian. Nah, kadong buka jani bena manuturang sesananing ksatria ane matulis di lontare mangda asing umah-umah muwah sakubu-kubu sami yogia ento prasadia nampi sang ksatria sane saha dreda subakti. Yadiapin ring pamereman tur ngaturin rayunan apan ida mamargi manyajah ngalinderin desa pacang mapitulung wong sane prihatin. Sang ksatria mangumbara nyabran dina nyapuh soroh reged-reged sane wenten ring gumine. Tong tuara ngitungang sangsara ane katepuk tur sadia ngetohang atma jiwan idane, ngutang kalegan padidi, ngalahin somah, bedak layah mamargi. Buat sesanan menake wus kinangkenang tur sampun kapisinggih olihing karamane sajagat. Tonden ada kakecap sesanane ento masalin tur kaboyanin antuk soroh daging gumi.

[ 73 ]

Asapunika wacanan Sri Sudarsana. I Sadara lantas nyambungin.
"Sasana totonan tuara tudtud baan ujan tuara cerah baan ai, eda katagihan, ngiring Ratu mamargi."
Men Kantrung bungutne kari nyangangal. Tamiune tambis ilid. Men Kantrung mulihan macingcingan sambilanga nyumpahin.
"Bungut lambang sendi-sendi! Pitra kasasar jenenga, nyelap mai nglindeng tuah nidik dogen gegaenne! Cicing polonne!"
Tan kawama, Men Kantrungan maselselan. Cokorde Darma sane mangkin sampun doh mamargi.
Peteng dedet kacingak .
"Ih, Sadara! To, iwasin! Apa totonan, ah?"
"Ebuk makupukan! Nggih, wantah buk tanah punika, Gusti!"
"Ooooo, ebuk nglinus tebel ngumbara? Jani nira nepukin. Ganti I raga jan, ngedengang kawisesan, manindihang swalaki apang taen kacingak olih Ida Sang
Kawi. Manut munggah katulis di lontare tatwa utama, mak adadian i raga mati urip satmaka ngamelanin raga ane sad ina-dina ngucapang mantra ngajak pianak cucu
sami , sakayang-kayang mangda slamet rahayu. Nah, ento wadwane mamargi sayaga sagrehan. Prayuda wenten kalih soroh maarep-arepan. Ento ane paakan wadwa druwen
Sri Maharaja Sahbana di Grodapuri tur wadwa ane johan druwen Sri Ratu Jayapati."

[ 74 ]

I Sadara matur sembah manegesang.
"Sapunapi ke indike makawinanasapunika prayudane mayuda ngantos sudi ida mamati-mati!"
Sri Sudarsana malih ngandika midartain.
"Wireh cui tuara nawang ental sorah wong menak, pantes cai sing nawang lud, tra nawang babedag. Kene pikandan satuannya, nah dingehang! Sri Ratu Gradapuri mawasta Sri Maharaja Sabbana mikukuhin agama Muslim, nanging Ida lantas nglamar Putri Sri Jayapati. Buat pangelamaran Ida Ratu Sahbana punika tuara pisan katampi
baane malianan agama tekening Sang Nata. Ida mikukuhin agama Siwa sane sampun kapisinggih kasub. Keto lantarane makarana sareng kalih matemuang ajurit.
Patut jani iraga matempung yuda sane yogya melanin Ratu Jayantaka ulian iraga matunggalan agama tur dasar patute tuab mamesik. To... to, pedasang keto bena,
yan kola ngorahin cai apang tusing kapindoan mituturin. Kupinge anggon madingehang. eda nyen macelep uli teng awan lantas pesu uli kupinge tengedel! Apang cai nyanan tuara madasar ngramang-sawang, tuara bingung encen ane patut agelin lempag, matiang, tm encen ane patut wirangang belanin."
"Ento ane mabaJu barak, mabendera Pinda Kesari Sawang Sudreda di cokor suputri. Nah, ento mapasengan Ida Ksatria Samsudabana. Ida lintang kasub tur kapasengin
Menak Singa Krura. Ida tan ada kapagpagan. Jagal Selame mamuji baan kapurusane. Ida mamargi di pungkuran.


[ 75 ]

Ane nganggon kawaca biru masanjata Samudra Tamiang mapinda Angrawit Gelungan Nirmala. Ksatria Kartamulia maka pangajahing ajurit wus kawistara ngasorang musuh
ane sakli."
Ida mrarian ngaraos. Mecikang ketune durmaning angkihane sane kacingak sampun ungkah-angkih.
"Sadara! Jani tolih to ane buin sagerehan. Ksatria Siwane titib pesan. Ne di arep pesan Raden Wedanggaputra ane purusa uling alit laler kawangsan tamiange kantun
lintang suci. Ida mapinda matimpal ajak maean mangap wong krura angkara. Di batise matulis weda sunirmala. Reke weda punika kaambil antuk pasengan putri gegelan ida, ane maparab Wedawati."
Kenjekan nutur keto, saget Ida lantas ngatujuang ,
"Ento.. ba kanot, ....to ....to!. Ento not. ... Musuhe suba teka mrerod!"
I Sadara lantas ngamedasin tur nebengin malane aji lima tengawan ngiwasin musuhe ane kanikayang sampun sregep teka. Ipun mangiwasin sambilanga kuri kaap, karagkirig nelektekang sambilanga delak-delik. Pamuputne magedeblug cuat tabuh . Ipun bangun malih lantas matur ungkah-angkih.
"Duh, Cokorde susuhunan titiang! Bangken meja! Pang kiting titiang, gondong reong, gondong bungsil, caplok butha sungsang nanging nganti kubil matan titiange
ngilingin tong tuara ada titiang ngatonang musuh gede, tong tra ada ksatria ngadeg, tong tuara ada jaran gading. Tuara

[ 76 ]I Gusil Pulu Anlara

wénten kantenang titiang ané kasambat raksasa, namung tuah kakantenang titiang rérodan kambing ané magruyuan majalan bareng-bareng marerod di marginé. Pangangoné ngatehang madukan dadi abesik sig rérodan biri-biriné. Napi punika sane kasengguh musuh ageng. sane maparab Sri Ralu Sahbana?"

Cokorde Danna lantas nimbal.

"E é é é é é, Cai Sadara' Baan gerap cainé ané ngranayang! Cai nepukin kambing! Krana keto unduke ulian peliat caine suha kasunglap. Kemo cai makelid suba'"

Tumuli raris Cokorde Darma ngengap laut ngandika.

"Duh, Ratu Sri Jayapati' Cingakin ja titiang mangkin ngamuk ring mesehe sami iriki ".

Laut ida nelejek basangne I Cograh ane lantas naluju numbrag mamargi manuju rérodan kambing biri-birine.

"Ih, iba Ratu Sahbana l Ratu nista sujati. Ngelah agama ane kabanggaan Cai , nanging tuara patut kalaksanayang, tuah ngarepang momo angkara soroh keneh raksasa ane corah. Ento tuara patut manut Tuan Allah. Para dara muah papa budi patut pesan katulungin. I Sudarsana ne jani manimbalin!"

Kéto jejeritané sambilanga nguyeng tumbak ané muncukne nujahang kemo mai tuara maunduk, Kambinge lantas trobosa nganti kambinge sambrag malaib pablesat sempiar mabelasan. Ada ané kalusuk kena tumbak, asing kena tumbak manyungkiling mati, Pangangone engsek [ 77 ]mangiwasin unduk rérodan kambingne sambrag lantas ipun malaib sambilanga jerat-jerit, gelar-gelur makaukan ngidih tulung.

"Taksu cicing!" Cokorde Darma mamencak di tengah kalangané.

"Batara? Sétan alas! Dewa ubag-abig."

Ida lantas mangigel dangklang-dingkling sambilanga nganggarang tumbakné lur ngubat-abit masesambatan.

"Duh, Susuhunan titiang. Mangkin musuhé sampun ubat-abit titiang! Sampun patikaplug malaib ngengkebang ibané"

Cokorde Darma dangkrak-déngkrék tan mararian manujahang muncuk tumbakné ane karatan ento ka kambingé nganti rurungé galang apadang. Kambingé wénten ané mati taler wénten ané malaib. Wus punika, Cokorde Suyayati lantas nigtig tangkah. Kacingak bangkén kambingé mabrarakan pajelempang. Wong desané nyagjagin ajaka liu
nerima tantangan ida. Nanging, mara paak lantas ajaka liu sabarengan takut, ada ané nyemak sok bodag abana malaib wiréh ento ané nyidayang kajemak. Makejang makekirig takut tekén solahné Cokarde Suyajati.

Ada ngaba tumbak poglo amah barak, ada keléwang, tah, muah arit. Jero Pandé sepanan ngaba pangelambusan ané anggona ngompa api di pandé besiné, taler I Kelihan Désané rauh nyelet linggis, I Jero Dalang nganggarang sanan gedog wayangé sané kaancit. [ 78 ]I Gusti Putu Antara

Makejang wong desané pada nesek kéngin nyédayang. Raris Cokorde Suyayati naluju tur nujahang tumbakné. Ané ngaba sanan bawak muah cendekan rengas ngengap. ia makirig. Jero Kelihan raris macegik sambilanga ngusud lengen

“Ih, cai pada wong désa! Da cai takut mati. Désané ngawirangang nglawan wong sanunggal. Desek rebut jeg agelin! Cai malunan, awaké durian! Yéning lacur pada cai kasengkalan, nadian laut mati, eda kéweh! Yén cai ngelah somah, awaké dogén serahin. Lautang nuju ka arep! Eda enu buin karag-kirig!

Yéning sagét awaké nemu sengkala, wang désané makejang lakar kéweh mamilih kelihan buin. Ento krana da ima, eda ngramang. Desek tendasné, encakin apanga bangka. Awaké nyaga dini dogen, naaaaah!”

Sedek kéto pangandikan Jero Kelihan, Cokorde Suyayati sampun ngubat-ngabit nujah nangkejutang. Wong désané makakirig maduluan karag-kirig awinan makejengan. Kelihan cuat katumplek makaplug ulian jitné katerompok antuk Cokorde. Asing kaculik nyengir lantas wong desané magrudugan ngawalesang ngelempag aji sanan, ada nganggon tungked besi. Daweg punika, sami tuara inget tekéning nasi wiréh sami dot ngelempagin.

Ané ngaba saang kandikan mangarepang nyilib matitis ngintipin uli samping Cokordené tur nglempagin muncuk kuping Cokordené nganti cuat laut melengkung cara filem kumidi. Magenti ané teka milu naldal ida nganti [ 79 ]ida lantas tuara suud-suud mapinunas lugra.

I Sadara ngantenang gustiné nyag ayaka, palihatné suba ngurat kangin, cara Délemm beletanga tur kakiter baan wong désa. Ida kacingak baan tuara sida malaib. Dayan ipune suba telah laut ngeling mamunyi.
"Ih, wong desa! Padingehang atur titiang!"
Cepéd!
" Aduh ...!"
I Sadara buin agel ina teken I Dalang aji sanan panegenan gedog wayang.

"Jero! Jerooooo! lang dong wong ksatria!"

Kapluk! Buin saang kopi milu manyanderin tundunné.

"Ampura! lang wantah iringan ... !"

Tondén pegat omongné, sagét tued baongné kagitik. Kemplang! Tungked mapati naga ngenain tuwed baongné.

"Duh, cicing andil! Dasar, iba lekad mumad. "
" Aruh-aruh nentén! lang mindah. lang lekad babenehan."

Cedat-cedut bangkiangé katundik baan linggis pangésan nyuh, laut I Sadara bah nakep jlijih. Bah makakeb, tuara maklisikan buin.

Kacarita sang kalih sampun kuciwa pisan. Di marginé ia mara bah pules ngeris-ngeris ulian kenyelan. Wong désané sami lantas matinggal ngalahin. Kasuwén-suwén I Sadara rihinan ipun bangun ngelilir ngrasaang sakit awakné ané tan prah, déwekné kadi maulig. Gumi langit angin ambara [ 80 ]samian ento kaanggén saksi dugasé nyagnyuganga. Ipun matemahan.

"Aduh! Déwané méh kasasar duk mara ngawitin nyak dadi pangiring Ida Cokorde lunga ngilehin gumi "·

Suba seken ipun matur nguninganyang unduké ané sujatiné ipun rérodan kambing sané kacingak mabered majalan, nanging ida masih nu nunjah muah sigra nyuduk nusuk-nusuk kambingé aji tumbak. Kambingé boya ja prayuda, nanging sami madasar antuk kakardian bengkung papinehné I Cokorde. Kambing kasengguh uta wi kakadén musuh ané patut anyal matiang apang tusing dadi ngletehin gumi. Nanging, kéné kahanannyajani nganti ida nyelempang nyelekangkang nyelegedag alah siap mapanggang duur jalikané.

I Sadara lantas kapireng ngeling sengi-sengi matédoh di sisin margine. Sri Cokorde latas maklisikan tur cling undukné sambil ngusudin cadik.

"Sadara! Sadara! Da cai bes mapangenan. Gigin kolané iwasin. Akuda aas?"

I Sadara nyagjagin sambilanga duuh-duuh sakitan.

"Wantah patpat kecong untuné di aap."

Igan kolané bena iwasin riyek mabringkengan asanné ulian dadi babarén sanan."

I Sadara matur raris.

"Ratu Cokorde. Pinunas titiang mangkin. Reh marasa pakawehh pisan mamanah, réh neren mamanggihin sakit. Yén Ratu Cokorde pacang durus ngumbara, titiang mapamit [ 81 ]sané mangkin. Titiang pacang matulak budal saking iriki. Tan sangkaning titiang tuna kasudraan mabakti ring I Gusti, nanging malantaran tong duga antuk titiang luas nyelap ngalih malantig, malangseg, miwah matigtig tur kasereb tong maan nasi abulih."

Yén pét rawosang lelungaan, titiang mangiring, nanging tong tra nyen titiang makarya pungkusan kawangsan lantas padem titiang di marginé. Napi panadosan I Merenjing nyonyah titiange ring désa miwah pianak titiangeé sané kantun alit-alit? Cokorde sampun lasia awinan antuk dereng marabi. Titiang mangaatang pesan pacang manggihin bagia madué pungkusan. Akéh ambah-ambahané pajalan mati. Minakadi yan tuara malempag minab mati majujuk di alas-alasé mata nelik ulian ngamah don-donan. Aruh titiang nenten duga. Kaping kalih meled titiangé ring upah matitel dadi wong Gusi, yadin ké dadi pradéwa, mrasa pikobet pisan. Punika awinan titiang mangkin nunas mapamit, Ratu Cokorde!"

Sapunika aturné Sadara nyumbah-nyumbah sambilanga ngeling sigsigan ngihi-ngihi. Cokorde Darma lantas nimbalin.

"Yan keto kaliwat bawak papinéh cainé, Sadara! Cara anak cerik cai nagih lipetang buin mara tondén sida maan pakardi . Yan alih kapatutané jalan makaad énggalang ngalanturang pamargi. Bin ajahan meh pedas iraga sadia lakar nepukin puri. Ditu jalan madahar! Da takut nyan kuangan nasi! Buina cai apanga pedas nawang kahanan karmané Sang Hyang Widhi ento ané ngadakang isin jagate katékaning [ 82 ]I Gust! Putu Antara

iraga masih, ngawisesa pati urip, tuara manggayang nepinin apa iraga mati nyelekéték dini, Malantaran tuara maan nasi , beh joh para kéto cai! Réh iraga nyabran ngamel titah karman tur sujati Sang Hyang Widi ané ngadakang jagat, soroh prabuta muah prani, manusa lanang wadon,"

'Tong pinganan, sing ja buungan ia Iakar kuangan amah reh sakancaning maurip ento Ida ané ngadakang pada ngaba angkihan, Awinan amah-amah an masih kadadianne ulian Ida Hyang Karma minakadi ngadakang matanai. Tetujon Ida ento teken sang manusa makejang, yadiapin teken wong jahat dengki tekaning sang darma, tekaning wong angkara saluiring isin jagate dini sami ento marupa pasuwecan Ida tuaraja madasar antuk mapiJih kasih ."

"Yéning saget ada manusa tuara nyak maserahang dewek, nenten nerima kahanan déwékné ané sampun sampun taler nulak karman Ida, nah ento ane kadanin sedih. ipun pacang mapangenan satata salantang urip pacang landang lara tan masinggih karma luwih. Napi awinanne asapunika? Awinan Sang Hyang Karma sané dados pamugeh sang maurip ring saiuring jagate sampun mamutusang. Eda pesan piwalina.

Apang patuh ban cai nampi karma, elung kepék eda kenying jet maan kawiraan lakar dadi tuan besar, eda pesan maselselan sedih satekan karmane ento anak mula cai padidi ngelahang. Namping nasi makukub baan urutan, gelilikin pesan guling eda nyan cai ngeling sigsigan. Keto Jua ingetang, yadin maan entip pasil masambeh uyah eda [ 83 ]kedék ungkah-angkih.”

Asapunika pangandikané Ida Cokorde mituturin i Sadara sané ngepah ngélél ngedi! paliatné, kijapanné ngoncang, laut matur sada banban.

“Tui nyabran dina titiang miragi tutur utama sakadi wewacanan i Gusti iwau, sakéwanten genah titiang miragiang biasanne ring gerian Ida Sang Resi, ring gerian Brahmana, miwah ring gerian Begawané. Derika genah titiangé miragi. Cokorde wikan ring katatwané sané lewih. Wantah sapatutné Cokorde dados Begawan dados surya di guminé nuwegang manusa tan asapunika? Becikan jakadi asapunika kabanding tekén kahanane asapuniki tuh gait lenyag lituh bek madaging tatu. Titiang niki marupa i manusa désa nyelap ngalih gegitik.”

Malih nimbal nyahurin Cokorde Sri Sudarsana.

“Sadara, ingetang! Sakancan wong ménak di guminé yogya ngecel tatwa bebacaan ané masoroh utama. Sesanané kagamel uli rihin sakancaning wong ménak yogya wikan ring aji. Yogia wikan tekén linging kapanditaan, masuluh sastra ané Juwih matekes kapagehan maketu darma wéda apan para ménaké sami marupa pajeng manusa ané yogya patut dayuhin. Nanging, kéto masih apang cai pada nawang! Muncuk layahé ané lanying, ané runcing muah lungid ento nyiriang wikan ring sakancan kanda.

Ida mararian ajebos kacingak angkihané kantun sengal-sengal. Wus punika lantas ngelanturang manuturin I Sadara ané paningalané kijap-kijap ngundap madingehang [ 84 ]raos idané.
"Nah, parindikan kakawian suarjanané ené tuara patut enlo lawangin cai. Nira nyapnyap ngaba sanjata wiréh kéto manul so lah Sang Ksatria luwih. Yadin buat kanyapnyapan tumbaké tong yogya katawengin olih kapanditaan. Ento nyapnyapan kabudayaan adanné. Muncuk sanjata ané lungid neherang kawangsaan. nah ento kasambat ksatria sujati. Ento kranané jani cai eda maselselan bena!

Iwasin cai gigin kolané suba patpat onya ketus. Yéning cai ngenehang maal giginé abesik aji berlian. yan silurin tondén masih adung. Reh giginé prabot iraga madahar sakancaning mahurip pinaka mustika. Tur madaharé totonan bena jani tan pagigi tuara nyidayang ngesop ane jaan-jaan. Yadiapin selselang, nanging makejang suba tulus lisik telah. Aruhhhh! Eda suba kenehanga! Nah dabdabang ané jani atur pajalané."

Keto Cokorde Darma mangandika. I Sadara getas rawosné lantas sregep sampun sayaga tumuli raris mamargi. Kacerita mangkin doh sampun pamarginé, tan kocapan sampun ngranjing ring tengah alasé ané marginé lintang sripit. cupet, nolor lurus dawa tur bet ulian pepohonan.