Nemoe Karma/Kadjenekan

Saking Wikisource
Nemoe Karma (1931) by I Wayan Gobiah
Kadjenekan
29638Nemoe Karma — Kadjenekan1931I Wayan Gobiah

[ 28 ]pradésannja, samalih poenapi makawinannja ninggal désa, amoerang-moerang lampah padéwékan pisan. Raris katoetoerang antoek I Soedana sapriindiknjané sami, saking pangawit doemoegi ipoen raoeh ring oemah Mén Sockarsi poenika. Taler tan lali ipoen noetoerang wastan ipoené I Soedana. Mawastoe satoengkebing pacemahan Mén Soekarsiné, kapiwelasan pisan manahipoené, doek miragi toetoer 1 Soedana poenika, Pamoepoet mapadjar Mén Soekarsi malih, sada banban aloes, mitoetoerin I Soedana.

— ,,Nah, lamoena kéto tjening Soedana, mémé toeah mapangedihan tekén tjening, dini soeba tjening keneng-kenengin, anggo mémé mémé-méméan kaliwat latjoer. Apa dja peloet ban méme nglebengang kalih ngadakang, kéto kanggoang, gelarang kalatjoeran méméné. Boeina ada to boeka Ni Loeh, adin tjeningé, anggo ija adi melah-melah. Eda njen tjening boein matinggal oeli dini, idepan déwék tjeningé ngoembara di tengah alas goenoengé, ditoe-ditoe di sing-asing djalané.

Nah, akéto tjening ingetang pesan!”

Sawiréh I Soedana anak alit baoe matoewoeh akoetoes tiban, kénginan tan oening ipoem nimpalin baos, sakéwanten ling anggén ipoen njacerin pitogtoer Mén Soekarsi poenika.

KADJENEKAN.

Inggih gelising satoea, irika mangkin I Soedana kadoedoek antoek Mén Soekarsi, panjamajangipoen ring pianakipoené loeh, sané mawasta Ni Sockarsi. Sawiréh Ni Soekarsi masekolah, kénginan I Soedana taler kasekolahang sareng-sareng ring Ni Soekarsi. Saking kaselegan kalih kadjemetan ipoené maladjah, kadadosan ngataoen pangkatipoené moenggah. Ring sekolahan I Soedana kaasihin antoek i para moerid, santoekan ipoen oening pisan ngalap pitresnan timpal, darma toerin dana, toer asing solahanga kalih raosanga, satata angoelangoenin. Sangkaning katelebanipoené maladjah, poenika doeaning asing-asing poeroekin ipoen, gelis oeningin ipoen, poenika mawinan wantah petang tiban ipoen masekolah.

Doek ipoené masekolah, satata ipoen anoet sadoeloer ring Ni Soekarsi, medal mantoek sinarengan kéwanten, tan nahen kasah satindak, sakadi anak sampoen poepoeting pasoebaja, patjang sareng-

[ 29 ]sareng mamanggoehang ala-ajoe. Asapoenika pisan solahipoe- né sareng kalih, I Soedana kalih Ni Soekarsi, sami-sami oening ngalap kasor, toer najoehin manah timpal. Jén pinoedjoe sina- lih toenggilé padéwékan negak wiadin mamargi, mangoe-mangoe pisan ipoen, soewoeng-soewoeng kambang koembang idepnjané, tan logas ngambil karja jadiapin mamargi, rasajang ipoen dewéknjané ndiri pisan manjadma ting djagaté. Kénginan sakedak-sakedik karjanipoené, tan sah ipoen silih tari, ring asapoenapiné pakalihan ipoen ngambil karjannjané. Poenapi malih ri kala madaarné, tan pisan-pisan ipoen njak masingsalan, silih djantos ipoen sareng kalih, sawiréh Ni Soekarsi saking seleg pisan ngajahin I Soedana madaar. Poja dja ngajahin madaaré kéwanten ipoen seleg, mamoréhin, ngoemkahang panganggé, tjendek saloewir poenapi sané boeat ring I Soedana, sakéwanten ipoen oening Ni Soekarsi ngarapin, teka liang pisan idepipoené jéning sampoen polih ngarap karja poenika. Malan jén tan ipoen polih ngambil karjan I Soedanané, sebet kalih ngoewél ipoen, matbatang sikiannjané tan oening makarja, krana karjanipoené tan da kanggé. Inggih jéning oepamiang sasolahanipoené sareng kalih, tan bina sakadi sola anaké tresna saloeloet toer asih mapoemshan. Binanipoené sakéwanten ipoen sami alit. Nanging sasolahanipoené asapoenika, hoia dja sakarin ipoené alit-alit kéwanten, agantos raoeh daa taroena taler manggeh asapoenika. Ring sami pamengpeng daa taroenan ipoené, sami kalih pada koemenjet ring manah, misadia pisan patang ngetoerang, njamboengang boeat pitresnannjané, tan pisan ipoen sami patjang socka ngrereh timpal, jan tan sida sakodi pangaptinnjané sareng kalih. Nanging ké sami njekeb papineh, tan poeroen ipoen patjang ngamedalang, poenapi malih antoek baos antoek samita kéwanten sampoen ipoen tan da poeroen. Poenapi nalih I Soedana, pantji antock ipoen njaroeang idepnja poenika, sawiréh oening pisan ipoen ring déwéknjané latjoer, wang endonan Ogempi irika ring goemin anakeé. Jan moenggoehing Ni Soekarsi, tar Poeroené ngalébang sipta, sampoenang malih haos, boja ké antoek Sening ipoen ring sikiannjané madéw¢! loeh, poenapi malih badjang nambehin. Patoct pisan ipoen njingidang idepnjané asapoenika. Nanging jadiapin kasingidang asapoenika, boja ké sinah taler, indik pakidepané sang kalih, djadjaka miwah taroeni Poenika. Engkén makawinannjané. Inggih jan rereh lawaté ring [ 30 ]Ni Soekarsi, seleg ipoené ngajahin, kalih samitané satata njoe-njoer manis angédanin, oemarep ring ipoen I Soedana, poenika makatjihna wiakti.

Jan patjang wilang tjiriné ring sikian ipoené sang taroena, tan lian antoek raosipoené, sané satata plapan aloes, kalih sapratingkahnjané madaar miwah maedih-edihan, tan lad njantos ipoen Ni taroeni, nanging ké kalintang singid antoek ipoen ngamedalang. Tjendekang jén arepang ring sang sampoen djada, oening pisan ida dané ipoen sami, patjang noega papinehipoené Ni daa miwah Ki taroena poenika.

Ri sedek ipoen pakalihan, I Soedana kalih Ni Soekarsi, tembé poenika 1 Soedana ngraos sapoeniki.

— ,,Dong miribné njak ja soerjané negteg endag kangin soeroep kaoeh kajang kawekas, Loeh?’

— ,,Ngoeda men tra njak, beli. Sakéwala enoe dogén manggeh swétjan Ida Sangiang Widi, njelegang i raga loeoering pratiwi, bakal nonton boeat padjalan soerjané.”

— ,,Ento sing kéné Loch? Singa mabading kagét njen, boeka padjalan boelané, endag kaoch soeroep kangia.”

— ,,Ah beli, mangedeh ija dadi boeka kéto.”

— ,,Kadi angdé, jén ada madingang, kadén beli sinah sida kéto.”

— ,,Ané madingang ento madan gagodan, dong dja sangkaning jjoen Ida Sangiang Widi.”

— ,,Kankén sangkan Loeh noetoerang kéto?”

— ,,To kéné beli, pineh tiang adji belog. Moenggoehing Ida Sangiang Widi, sing pesan kajoen Ida, moedang-madingang apa ané soeba kawitin Ida.”

— ,,Maan, kénkén ban ngingetin Loeh, boeat ané dadoea ento, toedoch Widi tekéning titah Kawiné, wiréh ija | cliwat singid?”

——,,Och, beli, lakar ngingetin ento, babelogan anggon, kéné abet: Saloewiring kaketjap raos, patoet artinné ané soeksemajang.”

— ,,Nah, maan?”

— ,,Raosé doeang boekoe bace, toedoeh Widi, titah Kawi, ento pilih djani. Toedoeh tekéning titah, wiréh maarti toenggal, sing njandang raosang boein. Widi *ckéning Kawiné ané njandang pinehin, kéné ban ngartiang ento. Widi, artinné: djag metoe. Kawi, artinné: saking réka-rékan. Ané adanin tiang saking réka-rékan, saloewir apa ahé wetoe saking ada krananné, ento ané madan réka[ 31 ]rékah. Jan bepamijang tiang tjara barang-barang, raosé ané doeang boekoe i boesan, timbang lantas ja djani, baatan titah Kawiné, nto krana soekeh band anaké neptepin gagodané, apan toewi ento toca ané madan titah Kawi,”

— ,,Jén boeat baat ingané, soeba toetoerang Loch ento, nanging ala-ajoené tondén sambatang Loeh.”

— ,,O beli, jén djelé melahné dja, melahan toedoeh Widiné."

— ,,Baat inganné, djelé melahné, soeba pada sinahang Loeh ento. Né djani beli ngidih tekéning Loeh boeat pawilangan lijoe bedikné. Boeiné entjén lijoenan entjén bedikan, toedoch Widiné tekéning titah Kawiné?"

— ,,Bah beli, jén teka ngalaoet tiang noetoerang oendoeké ené, pasti tiang kedékin goemi, krana kéto, anaké boeka tiang sing nasikin sagara beneh-beneh, noetoerin beli anak soeba pawikan. Nanging ké boeka tiang beli, sing dja ngépoetang lakar kedékin goemi, apang eda hoeka raos beliné, prasida padjalan soerjané mabading, endag kaoeh soeroep kangin. Né djani tiang lakar njinahang oendoek pawilangané ento makedjang.”

Moenggoehing toedoeh Ida Sangiang Widi toeah: doeang soroh, titah Kawiné: petang paosan, boein:: doeang soroh lijoenan titah Kawiné. Amoen to titah toedoehé ané manggo doeoer pratiwi betén langit, katiba tekéning sarwa toemitah moeah toemoewoehé makedjang.

—,,Nah, jan akéto ban Loeh noetoerang, kapineh soeba ban heli abedik-abedik di ati, nanging beli enoe tandroeh tekén apa ané lakar anggon Loeh nangkepin boeat titah Kawi wiadin gagodané ento?”

— ,,Jén ban ento dja kéné beli. Anaké wikan-wikan noeteerang, kapagehan wiadin kalanggengan idepé ané anggon moenahang saloewiring ané madan gagodan. Nanging jéning tiang minehin ento, enoe géséh agigis, apa krana wireh janing akéto radjegang, sinah sing dja sida karja.”

- ,,Kénken awanan kéto Loeh, indajang édéngin beli lawatné abedik. Jén boeat dicekoedan beliné tepet pesan soeba ento, sing dja ada enoe géséha, krana kéto dong ké Ida Sang Kiriti ané ngalawatin. Indajang dja koeang-koeang boeat kapagehan pakajoen Idané, doek Idané ngawangoen tapa di goenoeng Indrakilané, sinah sing da Ida polih wara noegraha.” [ 32 ]— ,,Nah, ento soeba beli, tegarang dini gondjakang anggon paisengan, nanging ké ampoerajang masih anaké bocka tiang kaliwat belog nanging njohnjoh tani oekoe-oekoean. Boeka raos beliné soeba, Ida Sang Ardjoena pageh toerin langgeng makta pakajoen, doeaning sida molih patapan. Doek Idané kagoda ban watek Widiadariné, sadja Ida lintang pageh toerin Janggeng mamoeat pakajoen, doeaning toeara sida goenggih, Doegasé Ida katedoenin antoek Sangiang Indra ané mabawa Biksoe, ebah toer bontjah pakajoen Idané Sang Parta, krana Ida ngalesoeang jasa toer matambeh boein pakajoen Idané,

Anaké pageh sama lawan koekoeh wiadin pengkoeng, sing dja bisa-bisa obah. Jén papinehé langgeng, sama tekéning weweg satata, sing dja bisa moendjoek loengsoer. Baoe amon to cogén soeba ngenah kagéséhané, apa boein daweg Sang Partané kagoda ban I Détia Momo Si Moerkané, ané magoba tjéléng ngaloembih goenoengé, doegas ento soedira pesan pakajoen Idané.”

— ,,Maan, jan akéto papetékan Loehé, jén ada pét gagodan tiba tekéning oekoedan Loehé, apa ané anggon Loeh ngroeat totonan, apang prasida rahajoe toer sida karja?”

— ,,0, kéto beli. Nah, jan di oekoedan tiangé, ané lakar anggon tiang mari poernajang saloewiring gagodan, ané teka tekénning déwék tiangé, sing dja lénan tekéning: prama satia werdi eredajané, minaka roe sampata njidajang moenahang saloewiring mawak gagodan.”

— ,,Ndén Loeh, kémper dadi beli ngenjetang di atiné, gagelatan Loehé kéto, andénja beli, pedas sing dja bisa beli nibakang ento, anggon nangkepin ripoené?”

— ,,Moenggoehing tatiwaké ento kéné ban beli. Prama satia, artinné: apang daa‘ satia, tindih, toewon tekéning sapradjandji di ati wiadin tatoedjon idep, ané wetoe sangkaning srining werdi eredaja, Tjoetetné apang toewon tekéning pati-patitisé ané soeba pragat katimbang-timbang adji kawéboehan wiadin kalimbakan papineh.”

—,,Nah, jan amon to dja krasa ban beli soeba. Pamekasné djani boeat idep Loché katiba tekéning déwek beliné, langgeng ké ja bakala kajang kawekas boeka ané soeba solahang Loeh, marep tekéning beli?”

— ,,Jé beli, ento sing dja beneh kéto, boeka papineh beliné.