Kidung Oruk

Saking Wikisource

Deskripsi[uah]

Bahasa Indonesia[uah]

Kidung adalah sebuah bentuk puisi tembang berbahasa Jawa tengahan. Bentuk ini dikenal sebagai salah satu bentuk sĕkar madya atau "puisi menengah" dalam sastra Bali. Kidung Oruk mungkin adalah varian pengejaan untuk kata huruk yang bermakna "mengajar" atau "berlatih", berdasarkan bagian awal teks yang mendorong pembaca untuk merenungi kata-kata tertulis dan untuk tidak pernah berhenti belajar.

Bahasa Inggris[uah]

Kidung is a form of metered poem using middle Javanese. This form is known as one of the sĕkar madya or "middle poems" in Balinese literature. Kidung Oruk might be a variant spelling of huruk which means "to be instructed" or "to practice", as the text opens with encouragement for the readers to contemplate on the written letters and to continually seek knowledge.

Naskah[uah]

[ 1 ][Judul: Kidung Oruk
Ukuran: P 50cm, L 3.5cm Jlh 8 lb
Milik: Gdong Kirtya]
[1 1A]
No III C 782/10
|| kiduŋhoruk·. Lemp: 1-8
druwen·gdoŋkiŕtya.

Kidung oruk. Toeronan dari lontarnja I Goesti
Poetoe Djlantik Anak Agung negara Boeleleng. Ditoe
roen oleh Ketoet (?) [ 2 ][1B]
1
|| 0 ||norañaṅkala|| 0 ||hanacarakaneyulik·hdhasuhudmalajahin·hapantiṅkaḥndumadi-janmadahĕṅsap·tkenśāstramuŋwuŋhawaknucnikdamaṅulahaŋgawenesahihapanbhuminesubawayaḥheṅgalan·
kliḥkaduŋsepanmalajaḥtanuruŋtaliṅuskaheraṅeraŋbapahorahiñagustipaṅaṅgonśāstranesamiyulusukucĕcĕkmwaŋsuraŋguhuŋsukukĕmbuŋr̥r̥l̥l̥tduŋtaliŋmwaŋwisahulupĕpĕtnanyasuraŋlansukumĕṇḍut:hiṅĕ
taŋdihanacarakanepatuḥpatuhaŋyensubapatuḥblacaŋhindayaŋ.lawutnedinijmakaŋkiduṅepacayaŋhiṅĕŕsakawukud·tkenpaṅaṅgoñahiṅĕtaŋbsik·bsik·,diṅkenyapliḥyoŋbakatbahanmañja-
lanaŋsāstranedikiduŋgĕntoyatakonaŋtkenhanakeririḥ.haṅhiŋtehapaŋgatisdhĕk:hanakeṅajahin·dambahaŋhidhĕpembyaparahiṅĕtaŋdikahyun·hadanśāstranedigurit·dahĕṅsap:hiṅĕŕhiṅĕŕdi-
[2 2A]
htihapaṅpdhasbahanṅawasaŋśāstranesakabsikdapapak:hawaspatir̥ṅĕr̥ṅĕriŋmuñilenan·,dapatiguyul̥wiḥkadukmeraŋkaguyonin·ketotiṅkahanakmalajaḥhdhapatikimud·hapansaŋhyaŋsaraśwatisasakdhapnoṅo
sdituŋtuŋliriŋmañusupdijroniŋhr̥ĕdayatoŋdadihobaḥgigisbahanĕl̥baŋyahatik:haṅgoṅaheptĕŋl̥maḥ.daṅulaḥpagaheyandaṅaliḥpikolihan·śāstranejwaruruḥdijānakebiṣahĕntokasiḥkasihin·,sahi
wuñahinhaṅhiŋtehulaninbānbikasiŋmuñiyanapipiṅgiḥyenweliñadaṅaṅgoskĕlhati.dasuhunmaṅasorin·smumanewakahapaŋpastitiliṅaŋjwadimanaḥtiṅkahawakmalajaḥhaṅhiŋhapaŋhasthitidahalpasiŋmuñiñahopisiṅgiḥ
yentundeñahdhahabotmajalantwaḥketotiṅkahiŋdadijanmasiŋbiṣayanditutoṅosmalajaḥ,yensubagustiririḥnĕrustuñuŋhambĕkjatidhuḥwar̥gbapatanpandhanayatistisiŋdewagustimahindumadihadatoglaḥbapaha [ 3 ][2 2B]
2
kikitgustimaṅgĕlahaŋmakjaŋtkaniŋbapahapaŋgustiṅodadaŋhimemehaṅgonpañjaktutundayan·.dhuḥgustimaṇiktutugaŋjwagustimalajaḥhapaŋgustinĕrusbiṣatkenśāstrapankramaniŋdumadi,janmamawaṅśamenak·wantaḥmadasaŕśāstradi
tuṅalihunduktiṅkaḥdadijanmadeniŋśāstraneṅgisi.saṅkanditupalajatin·hapandiśāstrasiptanesamibikasebne+( ḥ)salaḥtkaniŋmawwadeśamwaḥtkenyayaḥbibil̥wiḥśruṣadaktitkeṅustimakadihidhĕpebhaktiriŋdewamakjaŋsubamuṅguḥ-
diśāstramwaḥpakiŕtthinesakala[strike]niska∅la,haṅhiŋtedahatkĕtil·hapanbu+(di)ñadasarinbānhasthitimamūjibta-talamunmabuddhibiṣaprajñeŋkasaraśwatindakaduklampyas·smupaŋpastikenwadeśamwaḥtkenkakasihan·dasuhudyatmikamĕ-
swaŋsatwaketotiṅkahiŋmatatkenśāstra.dhūḥgustihatmajiwahidhpaŋkudabapahdhakadukpuṅguŋkagugwanmaplalyan·hnekiduŋplajahin·,yasahihiddit·sambilaŋmdhembaṅunrambaŋjawatĕnsahurahariḥhdhahĕṅsap·hiṅĕraŋsakakikit·.
[3 3A]
yensubatatasbāṅustimamacakiduŋkakawin·gustiṅgenbapabuṅanmatapaṅliputansunsut·tanlyanwantaḥma-ṅlĕganin·hidhĕpbapanerahināwṅil̥wiḥjalanedipasamwan·higustitwaḥhaṅgonbapabuṅanmatayendijumaḥhaṅgonbapa-
babaṅgad·,l̥wiḥyansiddhasadyanĕruslawutaŋmalajaḥdulis·dijāśāstranemlaḥruruḥyahaṅgontulad·-haṅhiŋtehapaŋgatiṅawasaŋmdhasaŋbsikbĕsik·tal̥ktĕkaŋjñĕŋśāstranetulad·deniŋpadhahadhaṅgĕlaḥpūŕwwakamlahanemabi
nabinayan·.nemadankasub·mlaḥśāstranesdhĕŕtukad·pūŕwwañahulirijawikawtuwaŋholuḥsaŋholiḥsaŋparakāwi,bañjaŕkalawanpūṇyakacaŋpawoslanmambal·tĕmbahuwurawuḥhĕntonehūttamajnĕŋśāstranesami.l̥wiḥjalanenuli-
s·mandunkidhuŋkakawin·ditusambil·mlajahinpasaŋhiṅĕŕkawukud·tkensutrakerasmuñipdhasaŋdeniŋhĕntowakinmaṅdemambahaŋkamlahanśāstraneiudaniŋhĕntohaṅgonmanṅĕraŋnebiṣanulis·tuŕhawetkahucap·,kaliḥdisdhĕke [ 4 ][3 3B]
3
nulis·yenhadapliḥpasaŋhakikit·kutaŋdamaṅaṅgowaŋhdhatakutuyuḥdeniŋmakraṇanumanin·hidhĕpetkenli-manemabinabinayan·ntokraṇasasaŕkaliḥhampasenulisdaṅutaṅutaŋprikṣahin·boŕboŕṅawayahaŋkarat·|| 0 ||
tĕmbaŋdmuŋtwaramawit·dawaṅlantaŕkabwatanhadaṅgulgul·managihidkiduŋtuŕnesdhĕŋhedal̥min·tomakraṇahadapsudayaṅgawekiduŋhaṅgonmañiddhayaŋhapaŋdabastanpoliḥsaŋmamisĕr̥ŋmamaŕṇnadhpaŋpupuheṅandaŋṅañjuḥ,sakewalahaṅgo
ñciribahadejugul·mahabĕtprajñan·saṅkansalakulakudhpaŋsaŋbimaṅwaḥwuhin·ṅiṅhā[strike]mpurawisanreḥsatwañanemiradutoṅadamapūŕwwakewalāṅgenñiptahin·hanakemudhahidhpan·bahankiduŋsalaku,satwañanetwaḥha
kikit·caritayaŋhadatuturanhiludukbhuminelanhuḥkocaptiṅkahiŋdumadimawaṅśahuttamawitniŋkṣatryamajalaṅūl̥wiḥbrāhmāwaṅśamakasūŕyyaniŋbhūmitanlyan·kiŕttineyuttamawantaḥdiśāstranekatuju,kocap:huliŋcnikbahanītikra-
[4 4A]
masaṅkanhuniŋkenlakunenepiṅitsarusāmpunkasimpĕndihatikadikalugrahānhapansaŋhyaŋṅayudituṅawakinsakaḥlañusupdijroniŋhatisaṅkandadimragaprajñannulusaraswatiriŋkahyun·,doniŋtwaralenkagatikcaralawas·huliŋcnikbānhatūt·
jnĕkmakiŕttiśāstranekahindit·plajahinsahiptiŋlmaḥjawatmalalimaṅaṅguŕtwaḥmawinanśāstrapaṅrupakekahati-k·twaraṅulaḥpikolihanesakalatwarakaliṅu,sokṣiddhasadyanebiṣatkenśāstradeniŋmakjaŋditudiśāstramatambun·
tatamwaŋtiṅkahesamisakalaniskalamakjaŋditumatambun·yadinwahyaphalamasiḥśāstraneṅgisiwnaŋmikolihinpakiŕttidepacaŋsakalatmu,deniŋhĕntohūttamaniŋkawisayan·jawatsahiṅgahiṅguḥtoŋdugadidusun·toṅosmanmupa
koliḥwantaḥdikāgaraditupagawenetmusanistanistañahatethucapiŋkarimadhyanesihiŋpuṅgawal̥wiḥ-riŋhidahanak:haguŋ,tanhuruŋkapikolihin·sakalatmubānkiŕttinehayuyenlakwaŋkawikuwutanuruŋhidatwahasiḥphalaña- [ 5 ][4 4B]
4
niskalapacaŋhaṅgosaṅulampus·hambultopamañadenejnĕkmakiŕttitlĕbmaguruhinśāstratoŋndugatanrahayutmu,haṅhiŋtemasihadaguritwĕsiŕñahaṅdematoḥtohanmasiḥmahagĕtlasuŕhĕntotanmarimaṅgisitwarambahaŋhobaḥla-
munwidinemanuduḥpacaŋnmusadyatanuruŋsiddhapaṅgiḥpakolihanesakalasukanebashajahan·tmu,lamunwiddhinemañatritanibagyakudyaŋnmurahayumasiḥtwaḥdilacuŕciŋhulahaliḥtwaḥpliḥkenkenbānñĕlsĕlaŋdatanwĕruḥkenhawakla-
cuŕdeniŋneyiṅkunamaṅawakindumadijnĕŋtwaratapabratakatunanpakiŕttirahayu,saṅkanhadatmujaditadibagyahaṅhiŋdabañatanwruḥdamar̥dotutuŕdamañĕlsĕliŋniŋhajibalikṣoktiliṅaŋśāstranepagĕhaŋtujutĕmbeñanepalaŕha
panhyaŋsaraswatitoŋndugatwarañambramamikolihinejnĕknuju,ketosiptañanemuṅguḥcaritapagawenhanakjugul·bobotoḥmaṅlilus·ludintiwasmaṅgulidig·masiḥjnĕŋpaṅkaḥmabiṣabiṣayanṅawuŕskiduŋtanpapuñatuwimamuñi,
[5 5A]
balipacaŋhaṅgonpaṅgigirahas·cĕrikcĕrikemaṅdelaju,hidhĕpñanepacaŋmalajahinśāstrasaṅkaṅuṅgwaŋdikiduŋhaṅgonma-ndadurud·laloñogbānmuñimanis·siptahinbānsatwatiṅkahemaṅuṅsipatūt·makjaŋhuṅguhaŋtetehaŋhapaŋpastibahañapaca
ṅr̥ĕṣĕpaŋdulurinbahanmuñihalus·,dhuḥdewanbapanegustidajwapelag·hnekiduṅeruṅuhiṅĕsaŕkawukud·simpĕnaŋpiṅitdihatidamhijuṅulahaŋpikolihanekatpuk·dandenmakaskayasoktiliṅaŋhabsik·hidhĕpeŕl̥ṅkenśāstrantopa-
lajahinhapaŋhatūt·,deniŋ[strike]hĕntopacaŋgaṅgonmamagĕhaŋpalakasaṇanepatut·mwaḥwaṅśaneluhuŋtosniŋsatryamajapahitpiliḥsiñasadyabahanmaṅuṅsinepatut·haṅdeñamañcuran·tghĕḥtuŕmatatakanbatupiliḥjatristisanbahankapra
jñānanehilu,dhūḥhampurajwaneṅguritkapgatansatwadalihanhibuk·dadipgatbatutoŋknatuptupaŋbuwin·saṅkañcaritayaŋdukemamragataŋnurun·masiḥjwasiptayaŋriŋdinābuddhapahiŋwuyepaṅloŋpiŋpatbĕlas·sdhĕkśaśiḥkadaśadihu,ᵒiśakañane [ 6 ][5 5B]
5
spāsatusnĕmdaśahasiyahĕntotujudhūḥhidaghustisamiciŋsudhimamawosinnawihiwaŋpasaŋsalaḥsutrapliḥpupūḥda-ṅaṅgonturidaparikṣabsik·bsik·salimayaŋjwaneblogpuṅguŋpaṅkaḥmilumaṅapus·|| 0 ||pūḥrarakadhiri|| 0 ||
nekiduŋsiptanhanak:hĕluḥmuṅguḥdicaraŋpaṅawitiṅkahemamagĕhaŋbikasedadijanmalamunmawaṅśal̥wiḥdahalpatkwāniŋya-yaḥbibimakadiñadahĕṅsap·tkenśāstral̥wiḥdulurinbānitikramamahujibratadaṅaṅgokaloban·,dasuhuṭmaṅiṣṭinepatut·
mabikasahiplapaninhapaŋhabĕkdijumaḥdapatimawuñayankajumaḥbrayawaŕggimakraṇandadipiyunamĕntik·saṅkanhuliŋjanitatasaŋśāstranegisihĕntohaṅgontapakanplajahindituṅaliḥtatiṅkahan·.muŋpuŋnucnik·hapaŋmanawaŋkapatutan·
tiṅkaḥhanakhĕluḥnedahat·hūttamal̥wiḥmuṅguḥdihaji,besukyansiddhasadyakliḥhaṅganiŋbuṅandhĕŋmkaŕharum·hitambuliliṅantanmaritwaḥmapindriḥ.nagiḥmaṅisĕpsarinsantun·maṅdeyansiddhamapaṅgiḥmawoŕkenhisa[strike]dpadatiṅgahiŋ
[6 6A]
waṅśamenak·tuŕmatapakanhajidahalpalaṅganatkenlakihapaŋśruṣabhaktibahanmabikas·damomohaṅkaratkensomaḥdakaṅkaŋmaṅĕr̥psmaraniŋlakya,yadindr̥ĕmandabaskadurus·micagĕŕgawakebaṅkit·masiḥhapaŋpalapan·yadinmaṅdetamporat·
daṅaṅgoskĕlhatipagĕhaŋliŋniŋhajinelisipagĕhiŋhīstripatibratahĕntonelwiḥtiṅkahiŋdadijanmasahirib·l̥wihiŋputuṣeŋraṇa|| 0 ||pūḥdmuŋ|| 0 ||hadakiduŋjanmapaliŋmapaṅraṣatuwimatĕmbaŋdmuŋdawamakahukud·muñihagolcaraba
liliyumalagendaḥmuñinetoŋmanūtkĕtuŕdeniŋtanpasutrañañcĕcĕk·tdhuŋtaliŋtokraṇaṅahadinṅulaḥpupūḥbu[strike]katoŋknatuptup·,sakewalahaṅgonmañitahinhawakbikaseṅuṅsihayunedasarurus·pacaŋhaṅgonhidupmagi-
makasiñahaṅgonmitkĕtinpyanakcucutkenkapatutanpiliḥsiñaṅandadibakatbāñaṅar̥ṣĕpaŋnekahucappatūt·ditutuŕ,cahicucunkakipadhapyanakbapanehadaliŋniŋtutuŕgisihawaŋkukuḥpiliḥdadibahañcahilawutlakṣaṇayaŋhawaŋsu [ 7 ][6 6B]
6
banĕnkaslumuŕbānebnĕḥsalaḥdeniŋśāstraneṅgisikapatutanemakjaŋditumahaliṅanmañkuŋ,saṅkanśāstranejwahulik·ptĕŋlmaḥhapanmakjaŋditusademādanpatūt·haṅhiŋsadatiṅgaŕhilid·dedahat:hūttamaharaŋkapohanaktahuphalañaniskalayanesakalapaṅgiḥ
tiṅgaŕtwarabwintakonaŋsalwiriŋlakṣaṇanepatūt·,hadatutuŕmuṅguḥdinagarakramaṅucapaŋsanepatut·toneśĕŋtiruyahaṅgontapakansahibikasmanewakariŋhidahanakehaguŋsagiptĕŋlmaḥdeniŋdahatiŋkṭil·yentwaramadasaŕśāstraha
ṅgonmamagĕtaŋnepatut·,yadinbañakasrowendapatibaṅgamomomabikaslucudaṅiṅgilaŋsmukĕmbo*madgĕhaŋca-dik·tkenñamañamahapaŋsamahapaŋtaṅguḥdaṅĕndĕlaŋhawaklagutetiṅgaŕsahikaseṅantuŕkatugnaḥkaturutbahanñamaliyu,yadinbi-
kasemanaṅkilhapaŋprikṣadataninuhut·sikut·lamunsikutsatusdañjamakṣikutdwaŋtalibikasemangak·lamu-nbañasikutsatus·daṅiṅgilaŋhawak·patimalumaluwin·maṅdehapaŋkaciṅakandamawaṅsit·ckohanmĕñcuŕ,dhpaŋdidurituŕda-
[7 7A]
papakptayaŋmakraṇanhiṅemuwug·pandiṅĕhesarujawatdidurimandĕṅil·siñakaget:hadakahyunhidānakehaguŋdhawuḥpaṅandikahapaŋdahiwaŋtampikempĕŕbaganmuñiglaḥdadikamamgakmātuŕ,siñagadapakahyunanṅandikayaŋhapaŋnoṅosdimaluye
dmanawaŋhunguk·bikasmatapakanhajijalaneṅahĕpaŋngakdadropon·mahatuŕhantipaṅandikabiyikasehapaŋpastima-mĕpĕsmatataṅanansambilaŋmamarikṣasaput·,masilanehapaŋpastidaṅĕnahaŋpahasikutdihĕntud·haṅkĕbinbānsaput·yadinmapĕ
hĕskasampiŋsambilmaṅiṅĕraŋdagiŋpaṅrawosemtunedipanaṅkilan·riŋhidadanesamiyadinbakatbānbr̥ĕṣĕpaŋdikneḥdadoroponmātuŕ,dhpaŋhidadanesaŋmulaṅrawosaŋwnaŋmaṅgĕlahaturiŋhanakehaguŋbalikyentaḥkaharekin·bānsaŋmaṅra
wosaŋl̥wiḥhidānakehaguŋditusdhĕŋhoñaŋhaturaŋhapaŋjatihaṅhiŋdamalaliñokankalihapaŋśruṣamahatuŕ,bupgat:hatureduyurinbānsumbaḥsambilmamĕpĕsṅuntuk·ṅiṅĕraŋnepatut·yadinhadamanambuṅid·padhapanaṅkilan·kadimabinayanhatuŕ [ 8 ][7 7B]
7
jawatkaposajabukahaturepastidabañamatatuṅkasandipajĕṅanhidānakehaguŋ,l̥wiḥsiñahadamtupakahyunan·hidahanakehaguŋmaṅdepacaṅutus·ñuhunpaṅandikapiṅit·dituhapaŋpdhashapaŋradatadakimudnampipaṅandikadeniŋpacaŋ
suṅkĕmin·yantondenpdhasbānaṅgap·dahijumapamit·ndaruruŋ,tĕtĕsaŋbuwintunasaŋpaṅandikahapaŋdanuṅgarumuŋdadikasalumuŕkapatutaneprajanitiṅkahiŋmajalan·tanpalikitakawutus·cirinkapaŕccayasaṅkandambagabibid·tatiṅkahanema
jalanhapaŋmadasaŕbahanpatūt·,makadiñayenraṣayaŋtondenhiṅgas·bwatsadyanekawutus·totĕtĕsaŋmaluyektondentiṅlasbānampirupakadiseṅladdapijunampipatamyutwarakogaweñahapantohbenasisamañamahawakwi
ṣyabahan·sadyanenuṅgarumuŋ,yentansiddhajatidahijumatulak·ketotiṅkaḥkahutus·dambahaŋnusarukempĕŕtoŋbakatbānampidagiŋpaṅandikanebwatdawuhaŋkawutus·jaliḥhapaŋtiṅlas·yeñatoŋsiddhatohin·yadinmapuhara-
[8 8A]
rusak·dhpaŋtonesadyayaŋruruḥ,ketontiṅkaḥñiwitakengustiglaḥhaṅgonsatuṅguntuwuḥlenhadabwintunduk·bikasemakadhaŋwaŕggimwaḥtkenwadeśabrayadenoṅosdidusun·miwaḥkakasihanmasiḥtwaḥsadakṭhil·habĕteñjalanaŋbikahas·nema
hadanmadasaŕpahūt·,dabañasuhudmalapaninbānbikas·dakadukṣisikusuŋdajadmĕnājum·yadinbwatbikasekasiḥ-dabasmaloplopan·ntomakraṇankadlumuk·mamsuwaŋsatwanebwatsdhĕŋsuṅkĕmin·piṅitwaradadikoptaḥtanmahasage[strike]dipsu,ka
kdhĕŋbānhidhĕpemadadmĕnan·dadipatijalamutmuñinembarusbus·psunñaneplaḥpliḥtoŋbakatcagĕraŋmuñinemilihanputuŋmadhasaŕhupatabāṅudugbasaḥmatisage[strike]tbadisaṇḍĕŕkilap·sarapbuwayanedaṅituŋ,ketopiknañasaṅkantohiṅanaŋha-
paŋmanawaŋhunduk·bikashanakṣadutoŋdadimityakenmuñiṅajakakasihan·miwaḥtkenbrayaliyumakadiñaha-danetoŋwnaŋpurugin·daliñokeṅustiglaḥdalaṅghaṇatkensaŋwiku,kaliḥdahalpamuñitkenkawitan·makraṇantulaḥhidhup· [ 9 ][8 8B]
lenbwinhadatutuŕtiṅkaḥnewnaŋliñokin·masihadabantas·liñoktĕkenhanak·hluḥdadiyenbuddhiyaŋliñokenhanakcĕrik·dadiliñokbahanśruṣadadimaṅliñok·tkenmusuḥ, 0 ,tiṅkaḥmakiduŋwil̥t·majayendriyadambahaŋmuñikumuŕberobanaŕ
banguŋdipañuhud·psu+(n·)muñiktuŕsaptaswarabinayaŋmakapaputuhabĕteṅaṅsĕlaŋdeṅebdĕgkasampiŋhdhuṅemāṅsĕl·-nuhunaŋpadatuhustulidicuṅuḥ,hdhaṅecĕtikmaṅsĕlsadaṅlĕmbayaŋdoŋceṅkokdawaṅdhajuŕhaṅsĕlaŋkaduhuŕdoŋbuntĕŕbambaragigis·-
haṅsĕlañogokaŋgdhiṅemaṅsĕldituktukcuṅuḥmaṅĕhaŋsadamabikaslañiŋdaŋgdheghorahaṅsĕlaŋpaṅoñaṅanūñinetutun·|| 0 || 0 ||