Eda Nedun Uli Wikipédia!

Saking Wikisource
Eda Nedun Uli Wikipédia! (2020)
by Wikimedia Indonesia
33652Eda Nedun Uli Wikipédia!2020Wikimedia Indonesia
[ 1 ]
||hĕdanĕda unhuli wikipedya.

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA

Cakepan bawak panuntun Sameton ané meled tekén Ensiklopédia paling gedé di maya buana

Raymond Sutanto
Nur Rahmi Nailah

Wikimedia Indonesia

[ 2 ]EDA NEDUN
ULI WIKIPÉDIA!
||hĕdanĕda unhuliwikipedya.

Cakepan bawak panuntun Sameton
ané meled tekén Ensiklopédia
paling gedé di maya buana

||cakĕpanbawakpanuntunsamĕtonhane
mĕl̥dtĕkenaᵒensiklopedya
paliŋgĕdedimayabhuwana.



Raymond Sutanto
Nur Rahmi Nailah

Wikimedia Indonesia

[ 3 ]Judul:
EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! Cakepan bawak panuntun Sameton ané meled tekén Ensiklopédia paling gedé di maya buana.
ISBN:
978-623-97254-4-0 (PDF)

Sang sané ngamedalang:
Perkumpulan Wikimédia Indonésia
Jalan Danau Toba No. 104.
Bendungan Hilir
Jakarta 10210, Indonésia
rerepél: info@wikimedia.or.id

Sang sané nyurat:
Raymond Sutanto
Nur Rahmi Nailah
Sang sané nerjemahang:
I Gusti Putu Surya Angga Buana

Panyeleh wewacén:
Dewa Ayu Carma Citrawati

Panata Genah:
Adien Gunarta
Dwi Satria Utama

Distributor:
Perkumpulan Wikimédia Indonésia
Jalan Danau Toba No. 104.
Bendungan Hilir
Jakarta 10210, Indonésia
rerepél: info@wikimedia.or.id

Lisensi:
Judul buku ené inggih punika "EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! Cakepan bawak panuntun Sameton ané meled tekén Ensiklopédia paling gedé di maya buana"

Sang sané ngemaang lisénsi tusing dadi nyabut aturan baduur yéning Sameton suba anut tekén aturan lisénsi ené. Lisénsi ada di betén Creative
Commons CC-BY-SA 4.0.

Sang sané nyurat Raymond Sutanto miwah Nur Rahmi Nailah, Wikimédia Indonésia.

Sameton dadi magiang – nyalin lan nglimbakang materi ené sajeroning makudang-kudang rupa wiadin format; Ngéras-érasang ka wangun ané baru – ngarang, ngubah, miwah ngaé paos-paos uli materi ené, rumasuk tetujon-tetujon ané ngasilang pipis.

Makejang matéri di buku ené ada di betén lisénsi Creative Commons Attribution Share-Alike (CC-BY-SA) 4.0. Rikala nglimbakang ulang buku ené patut anut tekén lisénsi ento.

creativecommons.org/licenses/by- sa/4.0/deed.id

[ 4 ]Purwakaning Atur pūŕwakaniŋ​hatuŕ.

Dugas kawangun olih Jimmy Wales taun 2001, Wikipédia nglimbak pesan. Simalu ada Wikipédia bahasa Inggris taun 2001, lantas katutugin olih Wikipédia basa-basa ané lénan, silih tunggilné Wikipédia bahasa Indonésia taun 2003. Wikimédia Foundation ané kawangun taun 2003 sayan nukung panglimbak Wikipédia lan proyék-proyék pasametonané lénan. Di Indonésia, Wikimédia Indonésia suba nglaksanaang proyék-proyék ané stata nukung panglimbakné miwah nincapang mutu Wikipédia, uli isi konténé miwah pangayah ané ngamilunin Wikipédia.

Silih tunggil program ané kalaksanaang olih Wikimédia Indonésia minakadi program WikiLatih ané suba majalan uli taun 2016. Program WikiLatih ené matetujon nglatih nulis wiadin nguah sesuratan di Wikipédia. Sakéwala sesampuné kalaksanaang di sakancan daérah miwah makolaborasi ngajak instansi, organisasi, taler komunitas, enú liu ada patakon-patakon umum unduk Wikipédia ané pepes katakonang. Ané nakonang ento biasané uli pamilet wiadin sameton ané makolaborasi ngajak Wikimédia Indonésia. Kéto masi, di média sosial Wikimédia In-donésia cara Facebook, Instagram

wiadin Twitter setata liu ada né nakonang patakon-patakon ané mesib.

Patakoné sakadi, apa bédané Wikimédia tekén Wikipédia, apa ké dadi nedun di Wikipédia, éngkén carané nedun informasi ané beneh uli Wikipédia, apa dogén ané dadi tulis di Wikipédia, lan éngkén carané nglimbakang Wikipédia sajeroning basa daérah, makejang ento pinaka patakon-patakon ané pepes takonanga.

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! Cakepan bawak panuntun Sameton ané meled tekén Ensiklopédia paling gedé di maya buana inggih punika utsaha uli Bhaga Program Pendidikan Wikimédia Indonésia ané lakar nyaurin patakon-patakon ento.

Bhaga Program Pendidikan ngaptiang apanga cakepan panuntun bawak ené nyidang ngwantu saha ngamaang gatra unduk Wikipédia kapining Sameton ané lakar madabdaban nyarengin Wikipédia.




Jakarta, 16 Maret 2020
Bhaga Program Pendidikan
Wikimédia Indonésia

[ 5 ]Daging cakepan

Apa ké Wikipédia ento?

1 3 5 6 7

Apa binané Wikipédia tekén Wikimédia? Ngudiang ada Wikipédia? Apa tetujon Wikipédiané? Sawiréh I raga aluh nyujuh Wikipédia, apa ké dadi I raga ngawag-ngawag nguah isi sesuratan di Wikipédia?

8

Lantas sesuratan apa gén ané ada di Wikipédia?

9

Kenapa sing ada pariwara di Wikipédia?

9

Uli dija Wikipédiané maan pipis?

10

11 12

13

14

15

16

Saja ké Wikipédia ento sing dadi anggo référénsi? Amongkén Wikipédiané nyidaang maguna baang I raga? Apa ké makejang informasi ané ada di Wikipédia beneh? Apa ké rujukan ané anggona di Wikipédia patut seken (kredibel)? Kenapa tiang taén maan informasi ané tusing beneh di Wikipédia? Lantas kénkén carané nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia? Sesuratan ané kénkén gén ané sing dadi tulis di Wikipédia? [ 6 ]Apa ké tiang dadi ngakuin sesuratan di Wikipédia ento gelah tiangé? Kenapa kontén Wikipédia basa Inggris lan Indonésiané malénan? Kenapa ada anak ané nyak nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia diastun tusing mabayah?

17

18

19

Di Indonésia, basa daérah apa 20 dogén ané ngelah Wikipédia padidi? Kenapa bisa ada Wikipédia basa daérah? Engkén ngadegangné? Miwah apa tetujoné?

21

22 Tiang dot ngawangun Wikipédia di basa daérah tiangé. Kénken carané? Tiang dot nulis lan nguah 23 sesuratan di Wikipédia, kéwala tiang nu bingung lakar nulis apa. Apa ké ada solusiné? Apa ké ada panuntun anggo nulis di Wikipédia? Ada ké lokakarya unduk tata cara nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia dasar ané nyidaang barengin tiang? Apa ké nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia nyidaang anggo tiang syarat menék jabatan? Yéning tiang dot matakon buin, nyén ané dadi takonin tiang?

24

25

26

27 [ 7 ]Apa ké Wikipédia ento? hapekawaka i i epada heĕnā. “Wikipédia inggih punika énsiklopédia daring ané mungkaban miwah ada di sakancan basa”

Wikipédia inggih punika énsiklopédia daring ané mungkaban miwah ada di sakancan basa. Ané jani lan madabdaban maca isin bukuné sakabedik. Kapertama, énsiklopedia. Apa ké énsiklopédia ento? Apa ké melénan ngajak soroh pepaosan ané biasa wacén iraga (koran, majalah, opini)? Yéning alih uli artiné, énsiklopédia wantah asil référénsi ané marupa ringkesan kaweruhan uli sakancan widang kaweruhan. Isiné lantangan tekén kamus lan misi informasi ané suba seken. Tegarang pedasang - ada kruna seken (fakta), ané maarti anut adung tekén sujatiné miwah merluang bukti. Yéning dot makatang informasi ané seken, énsiklopedia biasané tulisa baan anak ané suba waged di widangné. Di Wikipédia, “kawagedan” ené kacihnayang uli sumber ané sekundér, luiré sakadi sesuratan ané kajemak uli sang ané ngamedalang buku wiadin pangawi ané suba kabaos ririh.

1

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 8 ]Lantas apa binané Wikipédia ngajak énsiklopédia biasa?

Yén alih, Wikipédia ngelah 5 prinsip ané utama (di Wikipédia, maka lelima ené adanina panca-pilar) ané patut kaanutin olih makejang soroh Wikipédia kanti jani, luiré:

Wikipédia ada di jaringan (daring). Sakondén Wikipédia ada taun 2001, mula suba ada énsiklopédia lénan ané

Pinaka énsiklopédia

daring, sakewala mara nyoba-nyoba dogén, tusing lagas cara Wikipédia.

Wikipédiané mungkaban. Wikipédia

Nyén dogén dadi nulis lan ngubah isiné

Tusing ngilonin nyén-nyén (nétral)

nyidang gedé cara jani krana Wikipédia mungkaban wiadin mabukaan. Mungkaban, artiné nyén gén dadi ngimbuhang lan ngubah isiné (sinah suba

Tuah misi kontén ané lisénsiné mungkaban

pasti ané ngelah jaringan internét). Ngelah uger-uger ané suba kacumponin bareng-bareng

Wikipédia ada di sakancan basa. Lén

Vérsi sajangkepné dadi buka di

ngajak énsiklopédia ané biasané tuah

bit.ly/pancapilarwiki.

ada di basa Indonésia wiadin basa Inggris dogén, Wikipédia ada di sakancan basa daerah luiré basa Jawa, Sunda, Minangkau, msl.

2 [ 9 ]Apa binané Wikipédia tekén Wikimédia? hapabinenawaka i i epada teĕkaniki emada . “Wikimédia pinaka organisasi ané ada di durin Wikipédia”

Yadiastun patuh-patuh nganggo

Ada 2 soroh Wikimédia ané patut ka-

pangater “Wiki”, nanging Wikipédia

tawang, luiré Wikimédia Foundation

lan Wikimédia ngelah arti ané malén-

lan Wikimédia Indonésia. Wikimédia

an. Wikipédia ento énsiklopédiané, lan

Foundation (WMF) inggih punika

Wikimédia pinaka organisasi ané

yayasan nirlaba ané ada di Amérika

majalan di durin Wikipédia.

Serikat lan nyokong saha nyalanang Wikipédia. Yadiastun keto, WMF tusing ngaé wiadin nyaga kontén

3

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 10 ]sesuratané. Di samping Wikipédia,

Melahang nyén, apang tusing salah

WMF masi nyokong miwah nyalanang

tampi! Sing makejang situs ‘’wiki’’

11 situs ané lénan pinaka “pasame-

ané ada di internét kakencanin baan

tonan” Wikipédiané, luiré kadi Wik-

WMF. Situs Wikileaks, Wikihow, lan

tionary (kamus), Wikidata (basis

WikiDPR boya ja situs ané kakencanin

data), Wikimédia Commons (cakep-

baan WMF.

an), Wikivoyage (panuntun wisata) miwah sakancan situs ané lénan. WMF liu ngelah sameton ané masambehan di sakancan panegara, silih tunggilné Indonésia. Pasemetonan WMF di Indonésia madan Wikimédia Indonésia (WMID). WMID kawangun olih para Wikipédiawan lokal Indonésia taun 2008, lan kakencanin padidi olih WMF.

4 [ 11 ]Ngudiang ada Wikipédia? ṅada u ŋ hadawaka i i epada . “Imaluan Wikipédia tuah dadi paimbuh Nupédia”

nyumunin ngawangun situs ané adanina Wikipédia taun 2001. Proyék Wikipédia dugasé ento tuah dadi Yéning iraga nolih babad Wikipédiané, imaluan proyék Wikipédia kakawitin uli proyék ensiklopédia madan Nupédia taun 2000. Nupédia kawangun olih Jimmy Wales miwah Larry Sanger ané dugas ento magaé di perusahaan internét madan Bomis. Nupédia ané ada dugasé ento tuah katulis baan anak ané suba waged dogén. Wales miwah Sanger lantas

paimbuh Nupédia dogén. Sakewala, makelo-kelo tuah Wikipédiané dogén ané kalumrah. Lantas Nupédiané matutup taun 2003 krana panglimbakné makelo pesan. Di Indonésia, Wikipédia kakawitin olih Wikipedia bahasa Indonesia taun 2003, sesuratan paling simalu majudul “Éléktron”. Disubané ada basa Indonésia, atiban suud ento lantas kawangun basa Jawa miwah Sunda, lan ané paling siduri wantah Wikipédia basa Nias taun 2021.

5

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 12 ]Apa tetujon Wikipédiané?

“Imagine a world in which every single person on the planet is given free access to the sum of all human knowledge. That’s what we’re doing.” - Jimmy Wales

Rawatang di guminé ené I manusa nyidaang bébas ngembakang sakancan kaweruhan.

Nggih, ento pinaka tetujon Wikipédiané. Nyiagayang sakancan kaweruhan baan énsiklopédia daring ané bébas lan mungkaban miwah nyidang kajujuh olih nyén dogén, kali kénkén dogén, miwah dija dogén.

6 [ 13 ]Sawiréh iraga aluh nyujuh Wikipédia, apa ké dadi iraga ngawag-ngawag nguah isi sesuratan di Wikipédia? saweiraḥhiragahalaḥuñu juḥwaka i i epada , hapekadadihiragaṅawagawagawaḥ u hisasa i sa ĕ ra u taniwaka i i epada . “Wikipédia ngelah komunitas ‘panyaga’ ané setata ‘ngemit’ menahin sesuratan-sesuratan ané ngenahné ngawag.” Yéning tolih, mula saja. Nanging eda

sesuratan ané informasiné tusing

engsap, Wikipédiané ngelah komuni-

beneh. Biasané ada panganggé ané

tas “panyaga” ané kuat.

baanga akses perabotan lan hak kusus

Panyaga ené stata “ngemit” ngiwasin lembar-lembar “sesuratan anyar” - ia lakar ngwaliang sesuratan ané

- sakadi nyegél wiadin ngunci sesuratan - apang kualitas isi Wikipédiané tetep.

ngenahné ngawag-ngawag wiadin

7

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 14 ]Lantas sesuratan apa gén ané ada di Wikipédia?

“Wikipédia misi sakancan kaweruhan.” Wikipédia misi sakancan kaweruh-

Di betén ené pinaka conto-conto se-

an, kakawitin uli topik-topik seken

suratan di Wikipédia ané suba luung,

sakadi ukum, ekonomi, filsafat,

artiné suba adung ngajak agem-

téknologi, sains, géografi, astronomi

ageman miwah tata titi panyuratan

neked topik-topik populér cara ko-

ané beneh lan anut di Wikipédia.

mik, manga, film, musik, miwah anime masi ada di Wikipédia.

Dinasti Joseon silih tunggil kerajaan ring babad Korea Taman Pujaan Bangsa Margarana silih tunggil monumen panginget ring Bali Arja wéntuk kaloktah ring téater Bali sané nyampuhang pinaka opera, tari, miwah drama

Jayapangus Raja Bali saking trah lelintihan Warmadewa Sukhoi Su-30 kapal tempur sané kalimbakang olih Sukhoi Rusia

Megibung tradisi saking Karangasem

Sameton nyidang nyelepang judul sesuratan di betén ené ka kotak panyelehan ané ada di bucu tengawan baduur lembar Wikipédiané.

8 [ 15 ]Kenapa tusing ada pariwara di Wikipédia? Jimmy Wales, ané ngawangun Wikipédia, ngorahang pariwara utawi iklan bisa ngrananyang salah tampi. Adi keto? Pangiklan sinah dot sesuratané di Wikipédia katulis ané luungluung dogén, sakewala Wikipédia anak nétral, ento mawinan sesuratané tusing dadi ngilonin nyén-nyén.

Uli dija Wikipédiané maan pipis? hala u i dijawaka i i epada enamahana i pasa i ·. Nyabran warsa, Wikimédia Foundation mukak dana punia di situs proyékné, kéto masi di Wikipédia. Dana punia wiadin penggalangan dana ené biasané kalaksanayang atiban cepok. Pipis ané kapunduhang uli dana punia ento lakar anggona nyokong komunitas Wikipédia, niténin pangayah Wikipédia, miwah pegawé kantorné.

9

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 16 ]Saja ké Wikipédia ento sing dadi anggo référénsi?

Saja! Sesuratan di Wikipédia tusing

Wikipédiané ento, boya ja artikel Wi-

dadi anggo sumber wiadin référénsi.

kipédiané. Dadiné, anggep gén Wiki-

Yéning sameton ngalih informasi di

pédia cara “kori macelep” apang maan

Wikipédia, jemak dogén référénsi-

référénsi ané luung.

référénsi ané anggona di sesuratan

Pustaka ane manggo di artikel Wikipédia, luire uli buku, jurnal, msl.

10 [ 17 ]Amongkén Wikipédiané nyidaang maguna baang iraga?

Apa ké Sameton nawang, atiban ané

Ulian dukungané ento, poténsi

suba liwat ené ada 2 milyar ané nyu-

Wikipédia pinaka sumber informasi

juh situs Wikipédia Indonésia? Artiné

suba pasti ngedéang. Kéto masi,

nyabran bulan ada satus yuta nangu

Sameton lakar nyidang nulungin sa-

ané nyujuh, ento cihna yéning situs ené

kancan anak ané dot maan informasi

maguna saha anggona baan para jana-

ané luung lan informatif, kompré-

né pinaka tongos ngalih informasi.

hénsif miwah imbang.

Tegarang pedasang masi, Google setata ngenahang Wikipédia paling baduur di lis panyelehanné (Wikipédia basa Indonésia wiadin Inggris). Contoné, coba ketik “Hindia Belanda”di Google, sinah ané pesu cara kéné:

11

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 18 ]Apa ké makejang informasi ané ada di Wikipédia beneh? hapekamakaja ĕ ŋ hiena āŕmasa i henahadadiwaka i i epada bana ĕ ḥĕ. Sakancan pangwacén Wikipédia patut jelih rikala maca wiadin ngalih informasi di Wikipédia. Informasi ané ada di Wikipédia eda langsung kaprecayain. Kapertama ané patut kalaksanayang wantah nyelehang apa ké di sesuratan ento misi pustaka. Pustaka wiadin wit informasi sajeroning artikel Wikipédia kacihnayang antuk angka-angka [1], [2], [3] cara kené:

Yéning Sameton nepukin angka cara

Ané nomer dua, disubané nawang wit

kéto, mawinan klik dogén, sinah Sa-

asliné, ané jani tolih, apa ké wit asli

meton lakar katujuhin ka wit informa-

informasi ento seken apa tusing. Lan

siné ané dadianga reramon sesuratané

pedasang, amongkén “saja” né pus-

ento. Sameton nyidaang maca wit

takané ento. Yéning witné uli média

asliné apang maan informasi ané

sosial, blog praragan, buku padidi,

jangkep.

suba pasti ento makejang boya ja wit informasi ané dadi kapracayanin.

12 [ 19 ]Apa ké rujukan ané anggona di Wikipédia patut seken?

Nggih, Komunitas Wikipédia suba ngelah agem-ageman umum unduk référénsi cara kénkén ané dadi anggo di Wikipédia. Agem-ageman ento suba kacumponin olih komunitas miwah ada sakancan undagan-undagan kaprecayaané, minakadi:

1. Dadi kagugu. Jurnal ilmiah, buku

3. Yén nyidang kelidin, blog, koran

ané kamedalang olih penerbit resmi,

kriminalitas, tabloid gosip yén

majalah/tabloid unduk kaweruhan,

ngidang impasin.

média massa nasional, miwah tugas akhir ané suba katureksain olih sang sané waged masuk di undagan ené.

2. Tusing kaaptiang, buku ané

4. Eda pesan anggona, makejang

kamedalang padidi, kulit kasét,

soroh Wikipédia bahasa lén wiadin

sesuratan awag-awagan uli situs ané

situs lén ané cara Wikipédia, eda

kalumrah patutné tusing kaanggo.

pesan anggona rujukan. Kéto masi medsos lan layanan pesan singkat luiré Facebook, Twitter, Instagram miwah Whatsapp/Line.

13

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 20 ]Kenapa tiang taén maan informasi ané tusing beneh di Wikipédia? kana ĕ pati yaŋtehanahan· diwaka i i epada . Ené conto tangkapan layar ané taén kirimanga tekén silih tunggil panganggé Wikipédia uli Google Search unduk kelompok musik uli Norwégia madan Mayhem (ané isi sesuratané jemaka uli Wikipédia basa Indonésia.)

Di Wikipédia ené adanina vandalis-

Nanging yéning Sameton nepukin

me, ngubah sesuratan kewala mate-

sesuratan ané kena vandal cara kéto,

tujon ngusak-asik. Para ‘panyaga’

sameton dadi nglaporang unduké

Wikipédia stata mautsaha nyaga se-

ento ka lembar ‘Pasangkepan’, klik

suratan ané suba ada uli parilaksana

dogén ‘Kori sekaa’ di sisi kébot kaca

vandal cara kéné.

utama Wikipédiané.

14 [ 21 ]Lantas kénkén carané nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia?

Rikala Sameton sedek ngwacén Wikipédia, apa ké Sameton taén nepukin tulisan “Uah” di tengawan baduur di lembar Wikipédiané? Rikala Sameton klik “Uah”, lakar ngenah mode “uah” di lembar Wikipédia, mode ané nadiang I raga ngubah sesuratan di lembaré ento. Sameton nyidang medasang conto mode uah sakadi gambar di betén ené:

Di mode “uah” ené, Sameton nyidang nambahin kontén ané kuang, menahin ané pelih, wiadin ngapus sesuratan ané ngawag. Eda engsap ngijinin pustaka. Suud ento, klik “Wedar uahan” di bucu tengawan baduur.

15

Sesuratan wiadin ubahan Sametoné lakar masimpen lan langsung ngenah!

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 22 ]Sesuratan ané kénkén gén ané sing dadi tulis di Wikipédia? sasa ĕ ra u tanenekenenanena Wikipédia basa Indonésia ngelah lembar kusus madan “Wikipédia:Bukanlah”. Di lembar ento, Sameton nyidang nolih apa dogén ané boya ja cihna énsiklopédia. Silih tunggilné sakadi:

Kamus, sawiréh Wikipédia ngelah

Koran/orti, sawiréh Wikipédia masi

proyék pasametonané madan

ngelah proyék pasametonan madan

Wiktionary.

Wikinews.

Tongos iklan, sawiréh mula tusing

Buku resép, panujuh arah, panujuh

tongosné. Makejang sepatutné

tongos wisata, buku palajahan,

kalumrah malu sakondén macelep

pupulan jurnal, tata cara ngaé

di Wikipédia, boya ja kalumrah

sakancan gegaén, msl ané tusing

ulian Wikipédia.

nyihnayang sesuratan énsiklopédia.

Ketik dogén “Wikipedia:Bukanlah” di kotak panyelehan anggo nyujuh lembaré ento.

16 [ 23 ]Apa ké tiang dadi ngakuin sesuratan di Wikipédia ento gelah tiangé? hapekati yaŋdadiṅakawa u na i · sasa ĕ ra u taniwaka i i epada heĕnāgala ĕ ḥti yeṅa. Kapertama Sameton patut nawang unduk agem-ageman dasar Wikipédia ané mula saja dadi kaubah olih nyén dogén. Amongkén ja lantang sesuratan ané kagaé, pasti ada anak lén ane lakar ngimbuhin lan nglimbakang sesuratané ento. Yén alih,

Taler, Wikipédia setata nganggo

sujatiné sakancan suratan Wikipédia

lisénsi mabukak di sakancan kon-

ento gelah ajak makejang miwah

ténné. Lisénsi mabukak ené pinaka

tusing nyidaang kaankenin olih

lisénsi ané lakar ngaénang pangang-

sapasira. Kerana ané lén, apanga

gé lan ané ngelah kontén aluh rikala

sesuratan di Wikipédia sing abesik

nglimbakang lan nganggo gegaéné.

gén misi panampi, pangimbang

Lisénsi ané dadi anggo di Wikipédia

sesuratané patut kajaga.

wantah Lisensi Creative Commons Atribusi- Berbagi Serupa 3.0. apang Sameton pedas tekén lisénsi ené, Sameton nyidang nyujuh situsné di: creativecommons.or.id

17

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 24 ]Kenapa kontén Wikipédia basa Inggris lan Indonésiané melénan?

Sesuratan né ada di Wikipédia basa

Adi sesuratan di basa Inggris liunan

Inggris lan basa Indonésia suba pasti

tekén di basa Indonésia? Ené krana

melénan, sawiréh sesuratan di Wiki-

pangayah Wikipédia basa Inggrisé

pédia gaéna baan anak ané melén-

liunan tekén Wikipédia basa Indoné-

lénan. Mula saja, sesuratan Wikipé-

siané. Ané jani, Wikipédia basa Ing-

dia ngidang kagaé baan bot (robot),

grisé suba ngelah 66.000 panganggé

nanging biasané ento tuah anggona di

aktif (artiné panganggé ané nulis

topik-topik ané patuh-patuh, cara

wiadin ngubah sesuratan liunan

bebagian wewidangan, pah-pahan

tekén pang 5 ngabulan), sakéwala di

biologi, wiadin adan-adan sakancan

basa Indonésia tuah ada 1000. Uli

ané ada di akasa. Yén ada topik-topik

angka-angka ento Sameton ngidang

lénan tekén ento, suba pasti tetep

medasin amongkén bedané pangayah

gaéna lan limbakanga baan I manusa.

di Wikipédia basa Inggris tekén Indonésia – ané ngranayang liuné kontén di maka dadua Wikipédiané ento melénan.

Wikipédia basa Inggris

Wikipédia basa Indonésia

Wikipédia basa Bali

66.000

1.000

61

Panganggé aktif

Panganggé aktif

Panganggé aktif

18 [ 25 ]Kenapa ada anak ané nyak nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia diastun tusing mabayah? kĕnapa hada hanakena ñakali u s·

Nulis lan nguah sesuratan di Wiki-

ga yéning ada jadwal sepur ané ma-

pédia ené suba dadianga hobi buat

ubah, rikala ada informasi paling baru

pangayahné. Hobi ngayah ento suba

unduk stasiun, miwah sané lianan.

adung ngajak widang-widang ané demenina olih para pangayah. Sa-

Sakancan Wikipédiawan ané lénan

kancan Wikipédiawan ada ané demen

pamekasné di basa daérah, meled pe-

magiang informasi ané paling anyar,

san nulis sawiréh rungu tekén kalesta-

sakadi rikala ada parindikan gedé ané

rian basa daerahné. Tusing ngon ané

amiug, sinah pasti ada dogén Wikipé-

jani Wikipédia suba ngelah 13 bahasa

diawan ané lakar nulis unduké ento.

daerah miwah panyatusan basa daé-

Ada masi panganggé né demen ngajak

rah ané lénan enu ada di Incubator

topik-topik ané spésifik, sakadi unduk

(silih tunggil proyék Wiki ané anggona

sepur. Para railfans (adan anak ané

nglimbakang proyék-proyék Wiki

nemenin sepur) kalumrah stata saya-

ané kondén nyidaang majalan padidi).

19

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 26 ]Di Indonésia, basa daérah apa dogén ané ngelah Wikipédia padidi? diᵒienāenasa ,bhāṣadaᵒeraḥ hapedāeganenaṅĕlaḥ waka i i epada padidi. Di Indonésia, basa ané paling simalu ada Wikipédiané wantah basa Melayu (ms.wikipedia.org) taun 2002, katuutin baan basa Indonésia taun 2003.

Wikipédia Acéh ace.wikipedia.org Kawangun 2009

Wikipédia Banjar bjn.wikipedia.org Kawangun 2010

Wikipédia Bugis bug.wikipedia.org Kawangun 2005 Wikipédia Gorontalo gor.wikipedia.org Kawangun 2018

Wikipédia Melayu ms.wikipedia.org Kawangun 2002

Wikipédia Minangkabau min.wikipedia.org Kawangun 2013 Wikipédia Nias nia.wikipedia.org Kawangun 2021

Wikipédia Sunda su.wikipedia.org Kawangun 2004 Wikipédia Banyumasan map-bms.wikipedia.org Kawangun 2006 Wikipédia Jawa jv.wikipedia.org Kawangun 2004

Wikipédia Bali ban.wikipedia.org Kawangun 2019

Wikipédia Tetun tet.wikipedia.org Kawangun 2006

Wikipédia Madura mad.wikipedia.org Kawangun 2020

Coba tolih, alamat situs Wikipédia tuah melénan kode basané dogén, katuutin antuk “.wikipedia.org”.

20 [ 27 ]Kenapa bisa ada Wikipédia basa daérah? Éngkén ngadegangné? Miwah apa tetujoné? kana ĕ pabisahadawaka i i epada bhāṣa daᵒeraḥ,eheṅanadaga ĕ ŋ ena, mawa i ḥhapatata ĕ eujāena. Wikipédia basa daérah di Indonésia

ruhan ento pinaka swadikara ajak

aluh pesan kapedasang pinaka Wiki-

makejang. Disubané Wikipédia basa

pédia ané nganggo basa lénan tekén

Jawa suba kawangun, lantas tuutina

basa Indonésia.

baan Wikipédia basa daérah ané

Wikipédia basa daérah pertama ané ada wantah Wikipédia bahasa Jawa ané ngawit kawangun taun 2004 olih Revo Arka Giri Soekatno. Révo masi

lénan, luiré basa Sunda, basa Bugis, miwah ané siduri pesu uli Incubator taun 2021 inggih punika Wikipédia basa Nias.

ané ngawangun Wikipédia basa

Lénan tekén ento, para pangayah di

Indonésia 2003. Révo mapawungu

Wikipédia basa daérah marasa nulis

yén kaweruhan ento sapatutné tusing

di Wikipédia basa daérah pinaka silih

tuah ada di basa Indonésia dogén,

tunggil utsaha nglestariang basa

sakéwala patut ada di sakancan basa

daérah ipuné.

daérah di Indonésia, sawiréh kawe-

21

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 28 ]Tiang dot ngawangun Wikipédia di basa daérah tiangé. Kénkén carané? dibhāṣadaᵒeraḥti yeṅa, ekenanarena. Wikimédia ngelah situs proyék

kontakné nyidang katolih di lembar

padidi ané lakar ngurusin unduké

siduri bukuné ené. Timpal-timpal uli

ento, madan Wikimédia Incubator.

Wikimédia Indonésia ento ané lakar

Patuh cara adané, situs ené misi

nulungin ngajuang pangidih Same-

proyék-proyék ané “mataki-taki”

toné apang nyidang gaénanga Wiki-

lakar majujuk padidi. Dini proyék-

pédia di basa daérah Sametoné.

proyéké ento lakar tuntuna apang nyidang majujuk lan ngelah domainné padidi. Sameton nyidang nyujuh situs-né di incubator.wikimedia.org. Sakéwala Sameton patut nawang silih tunggil syarat apang basa daérahé nyidang gaénina situs Wikipédia, syarat ento patut ngelah kode ISO 639. Carané nolih apa ké basa daérah Sametoné ngelah kode ISO 639 apa tusing inggih punika di situs ethnologue.com. Celepang adan basané ento, lan tolih asilné. Yéning Sameton meled ngawangun Wikipédia di basa daérah Sametoné nanging enu bingung uli dija ngawitinné, Sameton nyidang matakon sik timpaltimpal uli Wikimédia Indonésia ané

22 [ 29 ]Tiang dot nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia, kéwala tiang nu bingung lakar nulis apa? Apa ké ada solusiné? ti yaŋedātali ĕ ra u tani u sanawaḥ u sasa waka i i epada ,ekawalati yaŋnaba u iṅaŋla u kaŕ nala u i sapa,hapekahadesālasa u eina. Sameton nyidang nulis sesuratan

ané luung-luung dogén keto masi

unduk topik-topik ané demenin

sing dadi nulis ané jelek-jelekné

Sameton, kéwala pastiang masi

dogén. Sameton patut nulis lamun

yéning sesuratan ané lakar katulis

benehné, nganutin informasi ané ada

ento konden ada di Wikipédia. Miwah,

di sumber/wit informasi ané seken

ingetang rikala nulis sesuratan Sa-

wiadin kaprecaya.

meton patut nétral, tusing dadi nulis

SAMATRA INDIK WIKI

Wikipédia Basa Bali Manut Angkané

3.962.636 Liuné panekan ka Wikipédia basa Bali atiban ané suba liwat (Oktober 2019-November 2020) Rata-rata liuné éditor ané nulis wiadin nguah sesuratan pang 5 utawi nangu (Méi-Oktober 2020) Liuné sesuratan wiadin uahan di Wikipédia basa Bali, Méi-Oktober 2020 Liuné lembar ané katulis wiadin kauah, Oktober 2020

61

15.521 2.704

292.273 Liuné panekan bulan Oktober 2020

16%

Sang sané ngalih nganggo hapé

83%

Ané nganggo komputer

13%

miwah sisané aplikasi hapé

Sang sané ngalih uli Indonésia, katuutin baan Amérika Serikat, India, Rusia, miwah Jerman

14 Oktober | Amérika Serikat | Basa Bali | Aksara Wreastra Pinaka sesuratan ané kalumrah Maret 2020

23

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 30 ]Apa ké ada panuntun anggo nulis di Wikipédia? hapekahadapanununeṅā nala u i sawa i ka i i epada . Sameton nyidang malajah nulis lan

Kéto masi, yéning Sameton demen-

ngubah sesuratan padidi nganggo

an mabalih tutorial utawi panuntun

pawarah ané ada di bit.ly/WPTUTOR.

ané marupa video, Sameton nyidaang

Wikipédia Indonésia masi ngelah mo-

mabalih video né suba gaénanga baan

dul palatihan ané suba jangkep. Same-

Wikimédia Indonésia ané ada di

ton nyidaang nyujuh modulé ento

bit.ly/ TutorialWikiID.

gratis di bit.ly/modulmanual.

bit.ly/modulmanual

bit.ly/TutorialWikiID

bit.ly/WPTUTOR

24 [ 31 ]Ada ké lokakarya unduk tata cara nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia dasar ané nyidaang barengin tiang?

dasaha ŕ enañi dahaŋ bar̥ṅi niyaŋ. “Ngabulan cepok, Wikimédia Indonésia ngaé sakancan palatihan Wikipédia di sakancan basa ané ada di sakancan kota” Ngabulan cepok, Wikimédia Indo-

Nanging, yéning Sameton makeneh

nésia ngaé sakancan lokakarya wiadin

ngaé palatihan padidi di kota, komu-

palatihan unduk nulis lan nguah

nitas, wiadin instansi Sametoné, aju-

sesuratan di Wikipédia di sakancan

ang dogén ka email:

basa ané ada di sakancan kota. Barengin masi média sosial Wikimédia Indo-

pendidikan@wikimedia.or.id

nésia apang nyidaang ngamilunin acara-acarané.

25

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 32 ]Apa ké nulis lan nguah sesuratan di Wikipédia nyidaang anggon tiang syarat menék jabatan?

sa rateĕnakabatan·. Nulis di Wikipédia wantah kadasarin antuk rasa kalascaryan manah ento mawinan I raga tusing maan pipis miwah tusing nyidaang anggo syarat menék jabatan. Kéwala ingetang, nulis di Wikipédia suba pasti nyidaang nglatih kabisan non-teknis Sametoné, sakadi kabisan nulis lan makatang wit/sumber informasi ané kaprecaya, ané lakar maguna di widang paplajahan, sakadi rikala nyusun kurikulum, palatihan ngajahin, miwah nyusun laporan. Pangayah ané paling liu ngubah sesuratan di Wikipédia basa Bali

SAMATRA INDIK WIKI

Joseagush

Chinamoonroll

1.775 uahan

433 uahan

Chongkian

Kadek Ayu Sulastri

41 uahan

27 uahan

Eka343 25 uahan Uli stats.wikimedia.org/v2

26 [ 33 ]Yéning tiang dot matakon buin, nyén ané dadi takonin tiang? eñanenadaditekāniniyaŋ. Yén ragané meled matakon buin indik program-program ané ada di Wikimedia Indonesia, ragané dadi matakon di rerepél info@wikimedia.or.id utawi di rerepél-rerepél beten ené:

Rerepél Mabuat Wikimedia Indonesia Pendidikan

pendidikan@wikimedia.or.id

Sekaa

komunitas@wikimedia.or.id

Wimbakara

kompetisi@wikimedia.or.id

Teknologi

teknologi@wikimedia.or.id

GLAM (Galeri, Perpustakaan, Arsip, lan Museum)

glam@wikimedia.or.id

Hibah

hibah@wikimedia.or.id

Konferensi

27

konferensi@wikimedia.or.id

EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! [ 34 ]Atribusi ᵒati busa. i HURUF Montserrat olih Julieta Ulanovsky | OFL Merriweather olih Sorkin Type | OFL Noto Sans Balinese olih Google | OFL Segoe UI olih Microsoft [21] Ranga olih TipTopTyp | OFL • Leelawadee (aksara Bugis) olih Microsoft • Noto Sans Rejang (aksara Rejang) olih Google | OFL • TG Siloka Sundanese (aksara Sunda) olih Tegamitype/Iqbal Firdaus • Noto Sans Javanese (aksara Jawa) olih Google | OFL • Noto Sans Balinese (aksara Bali) olih Google | OFL • Arabic Typesetting olih Microsoft (aksara Arab) • Noto Sans Batak (aksara Batak) olih Google | OFL • Wijaya (aksara Kawi) olih Aditya Bayu Perdana FOTO [1] CEEMeeting2016 Armenia Globe 25 olih AWang (WMF) | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [3] Wikimania 2016 - group photo 03 olih Niccolò Caranti | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [6] • Old Wikipedia olih L337p4wn (pengunggah) | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0 • Jimmy Wales 83 1 olih Chris Floyd | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0 [7] Keceriaan WikiNusantara1 olih Studio Amarana kanggo Wikimedia Indonesia | Wikimedia Commons | CC BY 3.0 [8] • Coat of Arms of Joseon Korea olih Darkstyx, Vinhtantran, Oppashi, dan Sshu94 | Wikimedia Commons | Domain Publik • Candi Margarana | Wikimedia Commons | Lisensi Dokumentasi Bebas GNU • Cultural of Bali olih JChristec | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 • Copper plate inscriptions of king Jayapangus regarding the village border in Kintamani Bangli Bali 12th century olih PHGCOM | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0 • Sukhoi Su-30 inflight olih Sergey Krivchikov | Wikimedia Commons | Lisensi Dokumentasi Bebas GNU • Megibung-8 olih Dinas Kebudayaan Kabupaten Karangasem | Wikimedia Commons | CC0 [9] Foto uang rupiah olih Eko Anug | Pixabay | Lisensi Pixabay [10] Foto buku olih Nick Fewings | Unsplash | Lisensi Unsplash

GRAFIS [2] Wikimedia Illustration Header Detail Projekte olih Blanca Flores | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [4] Wikipedia Education Backpack 1 olih Blanca Flores | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [5] • Nupedia olih Nupedia bersama milodesign.com, berkas vektor olih Habitator terrae | Wikimedia Commons | Domain Publik • Nupedia, the open content encyclopedia 2000-08-15 olih nupedia.com | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0 [17] Wikimedia Illustration Header Detail Digitales Ehrenamt olih Kati Szilágyi baang Wikimedia Jerman | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [18] Wikimedia Illustration Header Detail Recherche 2 olih Kati Szilágyi baang Wikimedia Jerman | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [21] Themenfeld Wissensgesellschaft olih Kati Szilágyi baang Wikimedia Jerman | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [22] Wikipedia Community cartoon - high quality olih Giulia Forsythe, kagambar ulang olih Asiyeh Ghayour, kaaplud olih Seyyedalith | Wikimedia Commons | CC0 IKON [2] • Globe olih Eagle Eye | Noun Project | CC BY • Open Lock olih Caio Ranieri | Noun Project | CC BY • Translation olih Mun May Tee | Noun Project | CC BY • Encyclopedia icon olih Atón | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 • Light bulb icon red olih Atón | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 • Scale icon green olih Atón | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 • Jigsaw piece yellow 01 olih Atón | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 • Smiley icon orange olih Atón | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [16] • Dictionary olih Kantor Tegalsari | Noun Project | CC BY • Advertisment olih Komkrit Noenpoempisut | Noun Project | CC BY • Newspaper olih Fahmi | Noun Project | CC BY • Writing olih andriwidodo | Noun Project | CC BY [22] • Phone olih Larea | Noun Project | CC BY • Computer olih Phoenix Dungeon | Noun Project | CC BY • Indonesia olih Ivan Colic | Noun Project | CC BY

[19] WikiLatih Indonesiana; April 2017 03 olih Indorelawan | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [25] • Sukarelawan pelatih WikiLatih APKS PGRI Kabupaten Jember (Gelombang 1)-3 olih Ahmadi SE | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 • April 29 2018 WikiLatih Indonesiana 2.0 with Indorelawan olih Indorelawan | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0 [26] WikiPelatih PGRI Sulsel-7 olih Gunarta | Wikimedia Commons | CC BY-SA 4.0

28 [ 35 ]WIKIPEDIA Indonesia Aceh Bali Banjar Banyumasan Bugis Gorontalo

Jawa Madura Melayu Minangkabau Nias Sunda Tetun

Jalan Danau Toba No. 104 Bendungan Hilir, Jakarta Pusat DKI Jakarta 10210

WIKTIONARY Indonesia Jawa Melayu Minangkabau Nias Sunda

WIKIBOOKS Indonesia Melayu

WIKIQUOTE Indonesia Sunda

WIKISOURCE Indonesia

Cingakin kénkén carita sajangképne komunitas Wikipédia magaé

bit.ly/BebaskanPengetahuan

wikimediaid wikimediaid Wikimedia Indonesia Wikimedia Indonesia Wikimedia Indonesia info@wikimedia.or.id wikimedia.or.id

[ 36 ]EDA NEDUN ULI WIKIPÉDIA! Cakepan bawak panuntun Sameton ané meled tekén Ensiklopédia paling gedé di maya buana pinaka cakepan bawak ané katulis saha lakar nuntun Sameton ané dot pesan nawang Wikipédia. Titiang ngarepang cakepan panuntun ené nyidang nyaurin patakon-patakon ané pepes katakonang unduk Wikipédia, contoné apa ento Wikipédia, informasi-informasi apa dogén ané ada di Wikipédia, lan tata cara ngalih informasi di Wikipédia apang sida maguna. Yéning sameton suba tatas nawang unduk Wikipédia, Titiang ngarepang Sameton apang sida mébasang kaweruhané bareng-bareng di Wikipédia. Vérsi daring cakepan panuntun ené nyidang kawacén di: bit.ly/wmid-edanedunuliwikipedia

Jalan Danau Toba No. 104 Bendungan Hilir, Jakarta Pusat DKI Jakarta 10210 wikimedia.or.id | info@wikimedia.or.id