Kaca:Kembang Rampe Kasusastran Bali Purwa Buku 1.pdf/8

Saking Wikisource
Kaca puniki kavalidasi

Belahan pane belahan paso,
clebingkah beten bin,
ada kene ada keto,
gumi linggah ajak liu.

Sane ngranjing ring paos satua, inggih punika kasusastrane sane mapawangun pacaliring atawa gegancaran, ketahipun katuturan, sane mangkin kantun taler kamanggehang ring jagate.

Nanging yadiastun asapunika, manawi saking dumun sampun wenten utsaha nyatet miwah nyurat satua-satuane punika kadadosang buku. Lumrahipun satua-satuane punika kasatuaang marep ring alit-alite kewanten gumana kanggen ngupkupang rarene mangda sirep. Manut pangegane ring Bali, satua-satuane punika kalintang tenget, yan pade kasatuaang ri kala raina. Yan wenten sane mamurug, masatua ri kala raina, kocap nasin dedarine pacang pasil. Doaning satuane punika mrupa tutur sane katuturang malih,punika ngawanang satuane puniki nganggen "tangkep" (gaya) sane mabina-binaan manut kawicaksanan sang nyatua, saha mabinaan pisan ring wewangunan sastrane sane masurat.

Cirin-cirin tangkep punika sakadi ring sor puniki :

a. Ucap-ucapan sang nyatua, ngwangsitin sang miarsa. upami : Sang nyatua ; "Ada kone tutur-tuturan satua, I Tiwas teken I Sugih. Maan dong keto!"

Sang miarsa : "Maan."

Ucap-ucapane punika tetujonipun wantah mangda sumeken ida miarsa, mirengang satuane sane kaucapang, antuk dane sang nyatua,

b. Lumrahipun ring pangawit satuane punika, setata wenten wewangunan lengkara sane kaucapang, upami :

"Ada kone tutur-tuturan satua........."Atawa: "Ada kone orah-orahan satua.............."

Lengkarane sane sakadi ring ajeng punika wenten kalih soroh kecapipun sane patut baosang, inggih punika kecap 'kone' miwah, kecap 'tutur-tuturan' atawa 'orah-orahan'. Kecap 'kone' punika sering pisan kaucapang antuk sang nyatua. Indike punika manyihnaang, satuane sane kasatuaang punika, boya ja kekawian sang nyatua, boya. Tegesipun satuane sane kasatuaang punika kakeniang saking anak seosan, dadosne mrupa satua turun-tumurun.

Kecap 'tutur-tuturan' yadin 'orah-orahan' punika madasar antuk kruna lingga 'tutur' yadin 'orah'. Saking kecape

- 5 -