susu, yadiapin rasan basange gejul-gejul nagih ngutah," Ratna Dumilah
masaut saha makenyem nolih rabinne. Montore ngeser plaibne beneng
kangin sarat ngaba muatan ninggalin kota Denpasare.
Ratna Dumilah ane negak di sisi busan-busan matingalan kasisi
yen ada ane tawah tingalina. Upami di wantilan Pangerebongan
sedeng rame ada tajen, pangerajin togog paras, ukiran kayu Batubulan,
keramean di toko seni lan pasar seni Sukawati, pangerajin tiying di
Blega, ulat-ulatan pandan lan rontal di Bona. Di Gianyar kabenengan
montore macet sawireh ada palebon di Puri Gianyar, matolihan ka
dagang nasine di sisin margane tepukina ada dagang nasi, be gulingne
nungkruk di arepanne, kitera ben anake mabelanja.
"Tu Ngurah, nika be napi ane adepa teken dagang nasine, cara
celeng?"
"Oh, nika be guling celeng. Yen iraga masayut nganten nyanan di
Baledan mara nganggon guling. Yen dugase di Sasak amung banten
saderana apang dadi bebas mulih." Gusti Ngurah saking telaten nuturin
rabinne sakancan ane takonanga, ane dereng tawanga utawi adan
desa ane liwatina. Kenten masih bengong angob raganne ningalin
kabungahan bade lan lembune ane ada di alun-alun Gianyare. Yapin
di Sasak taen ningalin nanging ten ja cara ane tingalina deriki. "Ooh,
endah laluk, pantes torise demen malali ka Bali."
Montore buin nerusang pajalanne alon-alon, teked di sisin jembatan
Yeh Bubuhe tingalina ada gua liu majejer di sisin margana. Makejang
patuh marep kasisin tukade.
"Gua napi niki Tu Ngurah, cara gua pagaen jalema boya ja gua
alam?"
"Beneh, gua pagaen Jepang, dugas perange ngelawan Sekutu di
Bali. Pemuda Bali magabung ngajak tentara Nipone. Ajin tiange masih
116