Babad Gumi

Saking Wikisource
Babad Gumi (en); Babad Gumi (ban); babadgumi (ban-bali) Balinese palm-leaf manuscript (en); Balinese palm-leaf manuscript (en) babadgumi (ban)
Babad Gumi 
Balinese palm-leaf manuscript
Subkelas sakingLontar
Genah Bali, Indonésia
Diterbitkan dalam
  • Ringdikit, Seririt, Buléléng
Nganggén basa
  • Basa Bali
Tanggal pawedaran
  • 1997
Linggah
  • 3,5 cm
Lantang
  • 29 cm
Lempir
  • 28
Pangawasan otoritas

Deskripsi[uah]

Bahasa Indonesia[uah]

Babad adalah teks yang memiliki kandungan sejarah. Babad Gumi merupakan daftar kejadian seperti pendirian pura, kematian raja, letusan Gunung Agung, pertempuran, dan peristiwa lainnya yang dianggap penting dalam sejarah Bali hingga sekitar tahun 1692 masehi (Hägerdal 2006). Berbagai peristiwa ini diurutkan secara kronologis dan dilengkapi dengan candra sĕngkala dari masing-masing tahun tersebut. Sebagai contoh, peristiwa ke 28 dalam naskah ini (lĕmpir 4a, baris 1-2) ditulis sebagaimana berikut:

babad·kawonbalambaṅan·,noratiṅhāl·bhūtthatuṅgal·,1520.0.

Babad kawon Balambangan, nora tinghāl bhūttha tunggal, 1520

Gugurnya Balambangan, nora=0 tinghāl=2 bhūttha=5 tunggal=1, 1520 śaka (setara dengan 1598 masehi).

Kejadian ini merupakan salah satu kejadian pertama dalam babad ini yang tahunnya dapat dipastikan benar dengan membandingkan sumber sejarah Eropa pada masa yang sama. Pada akhir tahun 1596 masehi, penguasa Muslim Pasuruan mulai bertempur dengan penguasa Hindu Balambangan-Panarukan, suatu daerah di ujung timur pulau Jawa. Ketika penjelajah Belanda singgah di Bali pada Februari 1597, raja Gelgel Bali sedang membentuk pasukan besar sebagai upaya untuk menolong penguasa Balambangan. Upaya ini tampaknya gagal karena pada awal tahun 1601 Belanda mencatat bahwa beberapa tahun yang lalu pasukan Pasuruan telah berhasil menjatuhkan Balambangan dan memusnahkan keluarga kerajaannya (Hägerdal 2006).

Lontar ini ditulis oleh I Putu Mangku asal Bañjar Jro Ringdikit, Sĕririt (Buleleng). Lontar ini selesai ditulis pada sukra pon, wuku kulantir, tahun śaka 1919.

Bahasa Inggris[uah]

Babads are texts on historical subjects or chronicles. Babad Gumi is a list of events such as the establishment of temples, death of kings, eruptions of Mount Agung, battles, and other milestones in the history of Bali up to approximately 1692 AD (Hägerdal 2006). These events are listed chronologically with the candra sĕngkala or chronogram provided for each corresponding year. For example, the 28th entry of event in this manuscript (page 4A, line 1-2) is recorded as follow:

babad·kawonbalambaṅan·,noratiṅhāl·bhūtthatuṅgal·,1520.0.

Babad kawon Balambangan, nora tinghāl bhūttha tunggal, 1520

Defeat of Balambangan, nora=0 tinghāl=2 bhūttha=5 tunggal=1, 1520 śaka (equivalent to 1598 AD).

This is one of the first dates within the babad that can be corroborated with European materials of the same period. In late 1596 AD, the Muslim lord of Pasuruan entered a war with the Hindu ruler of Balambangan-Panarukan, a region in the eastern end of Java island. When the Dutch visited Bali in February 1597 a large expedition was being collected by the king of Gelgel in Bali in order to help the lord of Balambangan. The expedition must have been a failure, as another Dutch report from early 1601 mentioned that the Pasuruan army had taken Balambangan some years ago and exterminated the royal family therein (Hägerdal 2006).

This manuscript was written by I Putu Mangku from Bañjar Jro Ringdikit, Sĕririt (Buleleng regency). The manuscript was completed on sukra pon, wuku kulantir, śaka year 1919.

Naskah[uah]

Babad Gumi (1997)
118Babad Gumi

[ 1 ][BABAD GUMI
Panjang 29 cm
Lempiran 1-28
Milik: Ida Pt Ngr Asmara
Banjar, Buleleng]
[Perpustakaan
KTR Dokbud Bali
Prop. Bali
B/XI/9/DOKBUD]
[1 1A]
|| babadgumi || [ 2 ][1 1B]
1
||ᵒaum̐ᵒawighnamastu||0||babaddukwahuhañjĕniŋtusan·,pucuŋboloŋ,99.0.babaddukwahu
huhaṅpjĕniŋbatuŕ,gĕsöŋśaśiḥwāk·,110.0.babad·dukwahuhañjĕnĕŋgunuŋᵒaguŋ,wākṣa
śīḥwāk·,111.0.babaddukwahuhañjĕnĕŋcaṇdhidasā,tampaniŋwoŋtuṅgal·,112.0.
babaddukṣaghgararupĕk·,sagaranaṅguŋbhumi,125.0.babaddukkwonbali,bhūtthahaṅga

[2 2B]
ndoŋwoŋ,125.0.babaddukwahuhañjĕnĕŋgunuŋmahameru,wlutaṅleṅiselā,19.
0.babadābutgunuŋtuṅgal·,brahmaṇnahaṅĕmbanpuṣṭakā,528.0.babadayehuṇdhama
wariḥmariŋsappalan·,kalihaṅalīḥjuraŋ,925,.0.babad·,duknāgarawahuhañjĕnĕŋ,gajaḥha
ṅapitlawwaŋ,928.0.babad·phaŕmmawahuhañjĕ-nĕŋ,lawaŋhaṅapitlawwaŋ,929.0.babad·du- [ 3 ][2 2B]
2,
kmeruriŋbasakiḥ,winuñjĕldeniŋwoŋṅedan·,saṅdātuṅgalpatiniŋwoŋ,1011.0.babad·
labwañjoŋ,raṣārasākayawani,1166.0.babad·dukpgatjawālawanbali,satinirāsaṅhajibali,
bhūjaṅgaṇnā,bhūtthāghakāpakṣatyaṅgal·,1265.0.babad·dukṣirāpatiḥgajaḥmaddhāriŋwi
laṭikṭā,rasabrahmāṇnalaraniŋwoŋ,1286.0.babad·dukpatinirābhaṭarawkasiŋśukā-

[3 3A]
woŋhañaŕhanawutwulan·,1321.0.babad·dukwahuhakākiduŋṅranti,lawwaŋtuṅgalkayā
bhumi,1319.0.babad·pasanrannaguŋ,wlutĕtĕkayawahu,1333.0.babad·dukbali
hupraŋ,purusanulupgunnaniŋwoŋ,1391.0.babad·kawonkayal·,rupalimānkawahawani,
1481.0.babad·dukkatontatarukan·,catuŕbujjāwaŕṇnaniwoŋ,1424.0.babad· [ 4 ][3 3B]
kawonbañuhañaŕ,saṅhāwanikāwahanwatu,1419.0.babad·kawonjambraṇā,brahma
ṇakawahanwaŕṇnaśaśiḥ,1448.0.babad·kawonpasdhahān·,gĕsöŋrasākawahanwani,
1460.0.babad·kawonbañuhañāŕnakawuriyan·,caranĕnĕm·catūŕᵒulan·,14
61.0.babad·dukyeḥjinaḥhabĕbĕt·,raṣārasakawahan·bhumi,1466.0.

[4 4A]
babad·kawonpatombokan·,brahmaṇnapatuhañjalāᵒulan·,1468.0.baba
d·kawonbalambaṅan·,noratiṅhāl·bhūtthatuṅgal·,1520.0.babad·dukjumpuŕ,∅waŕ
ṇnamaṅaliḥbhūtthatuṅgal·,1524.0.babad·dukruṇdhaḥpinatiḥ,r̥ṣiŕwābayuniŋwoŋ,1
527.0.babad·duklodoḥ,noragiṇnabhutthāśagiḥ,1530.0.babad·rundaḥhi [ 5 ][4 4B]
4,
ndhāneṅluraḥhaguŋkalaŋhañaŕ,rwāguṇnabhūtthātuṅgal·,1532.0.babad·dukāl̥pugunuŋha
guŋjĕŋhidewāwaŕggākarihinan·,gajaḥhapihaṅinwatu,1538.0.babad·dukgunuŋha
guŋ∅hunekawuriyan·,brahmāṇnagukāsaracandrā,1538.0.babad·dukpañwaggāhide
wāsgahniŋ,bāyutīŕtthāpañjādewa,1545.0.babadpañwaŕgganhidewāpamabayun·,ca

[5 5A]
tūŕbhutthāpañcābhumi,1554.0.babad·pañwaŕggānhidewāktut·,waŕṇapañcābhutthātuṅga
l·,1554.0.babad·pañwaŕgganhidewādimāde,tāŕṇnaghanāpañcādewā,1564.0.
babad·hidewapacikan·,luṅhākabatūŕrawuḥhiddhālariskakūttāmaṅīntaraŋhowamatiŋpamĕsĕḥwoŋ
pataram·,brahmaṇnaghanātuṅgal·,1568.0.babad·pañwaŕgganhidewapackan·,paka [ 6 ][5 5B]
5,
ṣāwīkubhutthātuṅgal·,1572.0.babad·patīndehambawaŋ,knāpaŕwwathāhaṅidwatu,1
572.0.babad·duk·ṅuraḥbuṅahyānematimasiyat:hamĕsĕḥhiddhāneṅluraḥhaguŋbukiha
n·,gnīguṇuŋbhutthātuṅgal·,1573.0.babad·dukluraḥsidmĕn·,sĕddhākatĕbĕk·,gha
∅kāpaŋwathāhaṅidutu,1576.0.babad·dukpaṅakanbonñuḥkalaḥdikalihaṅĕt·,

[6 6A]
kapĕpokdeṅluraḥjlaṇṭik·,rūpābrahmaṇnahaṅindhewā,1581.0.babad·duk:haṅlu
raḥsidmĕn·,sar̥ŋriŋṅluraḥjlaṇṭik·,mapraŋrīŋl̥biḥmampĕḥwoŋbaduŋpakaṣagajaḥbāyuniŋ
woŋ,1582.0.babaddukdanenoṅan·,seddhāmasīyatdiduddha,mampĕḥdanehabyanriŋse
bṭan·,catūŕgajaḥpañcabhumi,1585.0.babad·dukṣedandanehabyanriŋsebṭan·,ᵒa [ 7 ][6 6B]
6,
mpĕḥhaṅluraḥsidmĕn·,pañcābrahmāṇnabayuniŋwoŋ,1585.0.babad·,dukdaneṅluraḥha
guŋñjimbaran·,maṅgĕpokcahikaraṅhasĕm·,śaśiḥ,5,raḥ,6,tĕṅgĕk·,8.0.babad·
ghanābrahmāṇnapañcābhūmi,1586.0.babad·dukpaṅakanbonñuḥ,mal̥boninriŋku
ttā,śaśiḥ,6,rah·,tĕṅgĕk·,8,raṣābrahmaṇnabayutuṅgal·,1586.0.duk:haṅluraḥ

[7 7A]
haguŋjimbaran·,sar̥ŋriŋhaṅluraḥsidmĕn·,hapraŋriŋkbonkorikaburu,śaśiḥ,6,raḥ,7,tĕṅgĕk·,8,ba
bad·,wikubrahmaṇnahaṅin·śaśiḥ,1587.0.duk:haṅluraḥhaguŋjimbaran·mapajĕgkatgalliṅgaḥ,śaśiḥ
4,raḥ,7,tĕṅgĕk·,8,babad·,wikubrahmāṇnabayutuṅgal·,1587.0.dukāṅluraḥhaguŋ
jimbaran·,maṅgĕpokṣebtanboyakalah·,hibaṇdheśābabaṇdhĕmmalahibkagolgal·,śa [ 8 ][7 7B]
7,
śiḥ,8,raḥ,7,tĕṅgĕk·,8.0.babad·,wukiŕgajaḥhaṅintuṅgal·,1587.0.dukṣe
ddhāhidaneluraḥbatul̥paŋ,śaśiḥ,8,raḥ,7,tĕṅgĕk·,8,bābad·,paŕwwatthagajaḥpa
ñcabhumī,1587.0.dukāl̥pugunuŋhaguŋnekawuriyanpisan·,śaśiḥ5,raḥ,7,tĕ
ṅgĕk·,8,bābadikā,dhirigajaḥpañcāsūŕyyā,1587.0.dukpraŋriŋkuṭārawo

[8 8A]
s·,haṅluraḥhaguŋhamsĕḥhaṅluraḥsidmĕn·,śaśiḥ,1,rah·,1,tĕṅgĕk·,9,bābad·,
puruṣāṅliŋpañcabhumi,1591.0.dukmupaṅakansarantik·,śaśiḥ,5,raḥ,1,tĕṅgĕk·,
9,bābad·,woṅmanulup·,bhutthatuṅgal·,1591.0.dukmupaṅanñomankutĕbĕk·,śaśiḥ
,ᵒasadā,rah·,9,tĕṅgĕk·,9,babad·,dwārasaṅāmañcabhumi,1599.0.se [ 9 ][8 8B]
8,
ddhadaneṅruraḥhanomikadhal·,śaśiḥᵒasaddhā,raḥ,9,tĕṅgĕk·,9,babad·,saṅāna
waṅin·,dewā,1599.0.duk·l̥pashidāgdhesidmĕn·,l̥pasdihabyan·,śaśiḥ,5,
raḥ9,tĕṅgĕk·,9,bābad·,gamāmukkāpaṇdhawācaṇdhra,1599.0.dukehidĕwāba
gusjaŋmbekasiddĕn·,dinā,pa,ra,warāmaṭal·,śaśiḥ,jyestā,raḥ,9,tĕṅgĕk·,9,

[9 9A]
babad·,ᵒaṅkānnābhaṇnakadī,1599.0.dukpañwaŕgganhidewācawuriŋgulhyāŋ,śaśiḥ
,jyeṣṭā,raḥ,5,tĕṅgĕk·,9,bābad·,śarānaṇdhasarasuŕyyā,1595.0.babad·dukka
wondanebatañjruk·,brahmāṇnakorawāŕṇnaniŋwoŋ,1408.0.bābad·dukkawo
npaṅeranpaṇdhe,norasawaŋbhutthātuṅgal·.1500.0.dukpateṇdhedhukuḥ [ 10 ][9 9B]
9,
tanaḥbiyas·,dinā,ᵒu,bu,praṅbakat·,śaśiḥ,4,paŋ,piṅ·,10,raḥ,7,tĕṅgĕk·,
7,bābad·,wīkugowopūrāsaṅāwani,1597.0.dukāl̥pugunuŋ,jnĕŋhidewā
jambe,dikaluṅkuŋ,dinā,pwa,śa,warāpahaŋ,śaśiḥ,5,raḥ,tĕṅgĕk·,0,babad·,
wal̥puhunraṣāniŋṅwoŋ,1605.0.duk·gĕntuḥhaṅañuddaŋñañad·,kayukunaŋ,dikā,

[10 10A]
pwa,śu,kuruṇil·,śaśiḥ,5,raḥ,5,tĕṅgĕk·,0,babad·,wisayāsawaŋwikāyawoŋ,16
05.0.duk·,dukpeddhangustidaṅinriŋmuñcan·,seddhamasiyat·,hampĕḥphaṅluraḥsidmĕn·,dikā,
pa,ca,warā,warigadyan·,śaśiḥ,6,raḥ,6,tĕṅgĕk·,0,babad·,ghaṇabhyomaraṣādarā,1
606.0.dukdaneṅluraḥbatulepaŋmaṅlĕbodinhiddhāneṅmaṅluraḥhaguŋkagelgel·,dinā [ 11 ][10 10B]
10,
wr̥ĕ,wa,warā,madaṅkuṅan·,śaśiḥ,5,raḥ,8,tĕṅgĕk·,0,bābad·,brahmāṇnasawabrahmara
śaśiḥ,1608.0.dukpatĕndanerigrigriŋsĕbṭan·,mapraŋriŋpasaṅgahān·,śaśiḥ,8,raḥ,
1,tĕṅgĕk·,1,bābad·,jadmātuṅgalraṣāniŋwoŋ,1611.0.duk:hidewājambekagĕ
pokriŋpasimpaṅan·,śaśiḥ,saddha,rah·,3,tĕṅgĕk·,1,bābad·,guṇnatuṅgurāṣa

[11 11A]
tuṅgal·,1613.0.dukdaneṅluraḥhaguŋkākaluṅkuŋ,māmatutthaŋdaneṅluraḥjlaṇṭik·,śaśiḥ
1,raḥ,3,tĕṅgĕk·,1,babad·,bahniŋ6kār̥tukābhī,1613.0.duk·ke
saḥdaṅruraḥjalaṇṭik·,dinā,pwa,bu,warā,madaṅkuṅan·,śaśiḥ,7,rah·,3,tĕṅgĕk·,1,
bābad·,pawakawākṣuddhāᵒaṅgājadmā,1613.0.duk:hiyuṅasānemati, [ 12 ][11 11B]
11,
karañcab·,babad·,gniwatugunāniŋwoŋ,1613.0.bābad·dukālaḥlaṅko
ne,kagĕpok:hantukdhanemadhekaraŋhasĕm·,gnituṅgalrṣaniŋwoŋ,1613.0.babad·
duk:haṅluraḥjalaṇṭik·kesaḥ,hanawutwatughaṇnacandrā,151.0.dukmakāŕyyapaṅaraṅsā
nriŋbaddhutgal·,dinā,ᵒu,ca,warā,tolu,śaśiḥ,10,raḥ,4,tĕṅgĕk·,1,babad·,ca

[12 12A]
tūŕjadmābrahmāraśaśiḥ,1614.0.pĕliŋdukiŋgunuŋhaguŋṅĕkapaṅāneniŋkālagnirudrā,di
nāmapatigapöŋ,wa,ᵒa,waraduṅulan·,kr̥ĕṣṇāpakṣacatūŕdasi,śaśiḥ,4,raḥ,3,tĕṅgĕk·,3,
ᵒawkasan·,tkariŋdinā,ᵒu,ᵒa,kruwlut·,wudanāwu,maliḥriŋdinā,ᵒu,śu,mrakiḥ,gunturāpu
y·,maliḥriŋdinā,ka,ᵒa,wudanwatuhalatālit·,kr̥ĕdhĕk·,kayaṅĕntaŕᵒikaŋᵒakaṣā [ 13 ][12 12B]
12,
kayabubuŕhikaŋprathiwi,gegeŕᵒikaŋkabeḥ,hamjiḥmrihawāk·,mwaḥguntuŕwatuhagöŋmwaḥña
ñad·,hakweḥdeśārusak·,mwaḥgagāsawaḥjaraŋdadigunuŋ,gunuŋdadikaraŋhanakanyeḥpjaḥ
liputā∅puy·,kweḥnyaraṅkuŋ,3,wwaŋpal̥l·,10,wobanta∅s·,kayuhayā,buki
t·,ti∅garon·,kweḥnyāpjaḥhanom·wr̥ĕdhaḥ,raṅkuŋ,600,desatyañaŕ,tkāniŋ

[13 13A]
halasyārusak·,mwaḥsukāda∅nnā.0.heliŋṅaknatuduḥᵒikaŋbhūmi,yantutug·tuwuḥbhū
miᵒikāsapahāsatustĕmwaŋ,hanakapaṅandeniŋkālaṅirudrā,hikaŋgunuŋhaguŋ,puḥtulambĕn·,
halasbatudawā,muntig·,ᵒabhāŋ,pīdpid·,mwaḥhalasbabi,tkaniŋbasebuwaḥñuḥ,tkāniŋ
carikrusak·,paṅalapanrusak·,tan·knātaṅungĕlīs·,kabeḥpadhārusak·,tukad· [ 14 ][13 13B]
13
buŋbuŋ,yeḥlajaŋ,padāmaṅrusakṣawaḥ,mwaḥkayĕhanabubirusakpadhāhurugan·,tukadbaṅkakmaṅru
sakcarik·,susut·,tukad·slat·,tukad·barak·,padhamaṅrusakṣawaḥ,mamimiti,raḥ,l̥
tkaniŋ,raḥ,ᵒo,pākṣimaṅrusak·||0||bad:hikikaturunhantuk·rakryantajikulwan·,‌ṅuraḥ
sidmĕn·.0.

[14 14A]
||babadlumi||0||ᵒaum̐ᵒawighnaṃhastunamasiddhĕm·||babadruṇdhaḥwilatika,naṅguŋgunuŋhañjala
śaśiḥ,‌naṅguŋwatĕk·,l̥,gunuŋ,watĕk·,7,hañjalawatĕk·,4,sasiḥwatĕk·,1.||babadwa
landapajĕnĕŋriŋjagatra,bumiratuhañjalaśaśiḥ,bumiwatĕk·,1,ratuwatĕk·,ᵒe,hañjala
watĕk·,4,śaśiḥwatĕk·,1.||babadrundaḥsundakur̥tukundabumi,kuwatĕka,1,ratu [ 15 ][14 14B]
14,
watĕk·,6,kudawatĕk·,7,bumi,watĕk·,1.||babadduk:hupajĕnĕŋdal̥mriŋmajapahit·,
kudaratuhañjalasasiḥ,danawiŕyyahamaṅkusatuṅkabiŋhawuŋ,kudawatĕk·,7,ratuwatĕk·,6,
hañjalawatĕk·,4,sasiḥwatĕk·,1,||babadrundhaḥkĕliŋ,bhutaratuhañjalabumi,butawa
tĕk·,5,ratuwatĕk·,6,hañjalawatĕk·,4,bumi,watĕk·,1,babadrundhaḥgagĕlaŋ,

[15 15A]
gajamagunaᵒāñjalaśaśiḥ,gajaḥwatĕk·,7,maguŕnawatĕk·,3,ᵒañjalawatĕk·,4,sasih·,wa
tĕk·,1,babrundhaḥlasĕm·,kudaᵒāñjalasasiḥnabi,kudawatĕk·,7,ᵒāñjalawatĕk·,4,śaśiḥ
watĕk·,1,watĕk·,1.babrundhaḥhadabutaratuᵒāñjalanabi,butawatĕk·,5,ratu
tĕk·,6,ᵒāñjalawatĕk·,4,nabi,watĕk·,1,babadrundhaḥkoripana,nabikudaᵒāñjalaśaśiḥ [ 16 ][15 15B]
15,
,nabiwatĕk·,1,kuda∅ñ∅∅watĕk·,7,ᵒāñjalawatĕk·,4,śaśiḥwatĕk·,1,||babadru
ndhaḥbuhun·,kudaṅapitgunuŋku,kudawatĕk·,7,ṅapitwatĕk·,2,gunuŋwatĕk·,7,kuwatĕk·
,1.||babadrundaḥpatiṅan·,kuñjarakudahāñjalanabi,kuñjarawatĕk·,8,kudawatĕk·
,7,ᵒāñjalawatĕk·,4,nabiwatĕk·,1.||babadrundhaḥmalano,gajaḥmagunakudaśaśiḥ,ga

[16 16A]
jaḥwatĕk·,8,magunawatĕk·,3,kudawatĕk·,7,śaśiḥwatĕk·,1.||babadrundhaḥtañjuŋ,kuñja
rakunapagunaśaśiḥ,kuñjarawatĕk·,8,kudawatĕk·,7,magunawatĕk·,3,śaśiḥwatĕk·,1,
∅.||babadrundhaḥpajarakan·,lawaŋmagunaṅapitśaśiḥ,lawaŋwatĕk·,9,magunawatĕk·,3,ṅapitwa
tĕk·,2,śaśiḥwatĕk·,1.||babadrundhaḥtumisik·,r̥tukudaᵒañjalaśaśiḥ,r̥tuwatĕk· [ 17 ][16 16B
16,
,6,kudawatĕk·,7,ᵒāñjalawatĕk·,4,haśiḥwatĕk·,1.||babadrundhaḥrum·,kudaṅaputgu
nuŋnabi,kudawatĕk·,7,ṅapitwatĕk·,2,gunuŋwatĕk·,7,nabiwatĕk·,1,||babaddadiniŋ
jr̥ĕbonhakweḥhatna,śaśiḥkuñjaraṅapitnabi,śaśiḥwatĕk·,1,kuñjarawatĕk·,8,ṅapitwatĕ
k·,2,nabiwatĕk·,1.||babdrundhaḥmataram·,lawaŋmagunaṅapitśaśiḥ,lawaŋtatĕk·,9,

[17 17A]
magunawatĕk·,3.ṅapitwatĕk·,2,śaśiḥwatĕk·,1,||babadrundhaḥsiyĕm·,butahāñjala
śaśiḥnabi,butawatĕk·,5,hāñjalawatĕk·,4,śaśiḥwatĕk·,1,nabiwatĕk·,1.||ba
badrundhaḥmatahun·,ṣaŋsikudahāñjaliśaśiḥ,r̥ṣiwatĕk·,8,kudawatĕk·,7,hāñjaliwa
tĕk·,4,śahiḥwatĕk·,1.||babadrundhaḥcamara,butaṅapit:haṅgatuṅgal·,bhutawatĕk·, [ 18 ][17 17B]
17,
5,ṅapitwatĕk·,2,haṅgawatĕk·,1,tuṅgalwatĕk·,1.||babadrundhaḥpañjaŋ,kudar̥tuhā
ñjalaśaśiḥ,kudawatĕk·,7,r̥tuwatĕk·,6,hāñjalawatĕk·,4,śaśiḥwatĕk·,1.||ba
badrundhaḥpamotan·,gajaḥtawaŋmagunasasiḥ,gajaḥwatĕk·,8,tawaŋwatĕk·,0,magunawata
watĕk·,3,śaśiḥwatĕk·,1.||babadrundhaḥkabalān·,hāñjalakudaśaśiḥnabi,

[18 18A]
ᵒañjalawatĕk·,4,kudawatĕk·,7,r̥tuwatĕk·6,śaśiḥwatĕk·,1,nabiwatĕk·,1,||ba
badrundhaḥkambaŕjĕnar·,maṅapitkudar̥tuhāñjalasasiḥ,maṅapitwatĕk·,2,kudawatĕk·,7,r̥tu
watĕk·,6,hāñjalawatĕk·,4,sasiḥwatĕk·,1.||babadrundhaḥkadīri,kudar̥tuhāñjala
bumi.kudawatĕkm·,7,r̥tuwatĕk·,6,hāñjalahĕwatĕk·,4,bumiwatĕk·,1.||babadru [ 19 ][18 18B]
ndhaḥmahospahit·,bumikubañjarar̥tunabi,bumiwatĕk·,1,kuñjarawatĕk·,8,r̥tuwa
tĕk·,6,nabiwatĕk·,1.||babadrundhaḥsabraŋ[strike]magunar̥tuhāñjalaśaśiḥ,magunawatĕ
k·,3,ratuwatĕk·,6,hañjalawatĕk·,4,śaśiḥwatĕk·,1.||mwaḥbabadnagabasuki,
mañanĕŋriŋbasakiḥ,bumikudar̥tubumi,bumiwatĕk·,1,kudawatĕk·,7,r̥tuwatĕk·,

[19 19A]
6,bumiwatĕk·,1,sayaḥhatahunakrayaniŋpituŋdasatahun·,lamanyamajĕnĕŋhaṅkana,saŋhyaŋ
nagabasukimajapahit·,mulasaṅkaniruṅuni.||babadwahumañĕnĕŋdewabatuŕ,kuṣatu
hañjalasasiḥ,kuwatĕk·,1,ṣatuwatĕk·,6,hāñjalawatĕk·,4,śaśiḥwatĕk·,1.||ba
badrahumañĕnĕŋdewariŋpejeŋ,butahaṅapitr̥ĕtunabi,bugawatĕk·,5,haṅahapitwatĕk· [ 20 ][19 19B]
19
,2,r̥tuwatĕk·,6,nabiwatĕk·,1.||babadwahuhanasapbawa,kuñjaratugaṅgar̥tunabi-
kuñjarawatĕk·,8,turaṅgawatĕk·,7,r̥tuwatĕk·,6,nabi,watĕk·,1,||babad:hana
sasak·,magunagajaḥr̥tunabi,magunawatĕk·,3,gajaḥwatĕk·,8,r̥tuwatĕk·,6,na
biwatĕk·,1.||babadnya6kabumīhapadu,1,dwicarīk:hapadi,2,trisikihapadu,3,ca

[20 20A]
tuŕsatarahapadu,4,pañcamaṅonhapadu,5,sadkahyaṅanhapadu,6,saptamantrihapadu,7,hastanra
hmaṇahapadu,8,nawatawaŋhapadu,9,wihindulaṅit:hapadu,0.yĕḥbalañuŕpaṇdhitasagara,
werabumirupak·,hambĕkiŋwoŋtanpatuthakadaŋwoŋtanhenak·,prasamahanduracara,haṅakuha
wakehṣīwīkon·,naṅiŋduduwīkujatīṅĕ,woŋhanomhagetwa,woŋtwahagepati,hakadaŋ [ 21 ][20 20B]
20,
tanpatutriŋkadaṅe,hagehanĕmubañcaṇa,hapankalindihandeniŋbhatarabrahma,trisamudrahapa
dutĕlu,catuŕpaŕwwatahapadupat·.hikibabadwahumañjĕnĕṅiŋbumi,pucuŋboloŋ,pu
cuŋwatĕk·,9,boloŋwatĕk·,9.||babadgunuŋhaguŋ,takṣasiwak·,wakwatĕk·,1,
sasiḥwatĕk·,1,wakwatĕk·,1.||babadtampuhyaŋ,gĕsĕŋsasiwak·,sasīwatĕk·,1,gĕ

[21 21A]
sĕŋwatĕkwindhu,wakwatĕka,1.||babadcandhidāsa,waniśaśiḥhaṅaliḥ,waniwatĕk·,1,sasi
watĕk·,1,haṅaliḥwatĕk·,2.||babadkalaḥjambraṇa,brahmanaṇakawahanahañjalaṣaṣah·,wa
tĕkwalu,hañjalawatĕk·,4,sasiḥwatĕk·,1,||babadkalaḥbali,butahaṅandoŋwoŋ,buta
watĕk·,5,haṅandoŋwatĕk·,2,woŋwatĕk·,1.||babadkalaḥpatĕmbokan·,ku [ 22 ][21 21B]
21,
rhĕtuhāñjalaśaśiḥ,kuwatĕk·,7,r̥tuwatĕk·,6,hañjalawatĕk·,5,śaśiḥwatĕ
k·,1.||babadkalaḥbalaḥbalabañjoŋ,rarawatĕk·,6,wawatĕk·,6,wahawatĕk·
,4,waniwatĕk·,1,||babadkalaḥsumpiŋjĕruk·,norabrahmanacatuŕbumi,norawatĕk·
,0,brahmaṇawatĕk·,8,catuŕwatĕk·,4,bumiwatĕk·,1.||babadkalaḥsuwuŋriŋge

[22 22A]
lgel·,noraleŋkawahanabumi,norawatĕk·,0,leŋwatĕk·,9,kawahanwatĕk·,4,bumi
watĕk·,1.||babadkalaḥbalaṅbaṅan·,noranetrabutanhasasiḥ,norawatĕk·,0,netrawatĕ
k·,2,butawatĕk·,2,sasiḥwatĕk·,1.||babadsagarariŋpadaṅ·,sagaranaṅguŋgunuŋ,saga
ra∅watĕk·,4,naṅguŋwatĕk·,2,gunuŋwatĕk·,7.||babadkalaḥbaduŋ,tuṅgalsaṅama [ 23 ][2l̥ 22B]
22,
ñcabumi,tuṅgalwatĕk·,1,saṅawatĕk·,9,mañcawatĕk·,5,bumiwatĕk·,1,||ba
badkalaḥpayaṅan·,kaliḥlawaŋbutatuṅgal·,kaliḥwatĕk·,2,lawaŋwatĕk·,9,butawatĕ
k·,5,tuṅgalwatĕk·,1.||baba∅dkalaḥkapal·,dwileŋbutanabī,dwiwatĕk·,2,leŋwa
tĕk·,9,butawatĕk·,5,nabiwatĕk·,1.||babadkalaḥbĕṅkĕlmuwaŋpaṇdhak·,butasa

[23 23A]
ṅamañcabumi,butawatĕk·,5,saṅawatĕk·,9,mañcawatĕk·,5,bumiwatĕk·,1.||ba
badkalaḥbaṅah·,catuŕsaṅamañcabumi,catuŕwatĕk·,4,saṅawatĕk·,9.mañcawatĕk·,5.bu
miwatĕk·,1.||babadkalaḥᵒalaŋkajĕŋ,windugĕsĕŋganataṅgal·,winduwatĕk·,0,ganawatĕk·
,6,tuṅgalwatĕk·,1.||babadpraŋᵒabyantuhuŋ,ranusabamañcabumi,ranuwatĕk·,5,saba [ 24 ][23 23B]
23,
watĕk·,9,mañcawatĕk·,5,bumiwatĕk·,1.||babadpraŋmĕlmundhĕh·,waŕṇasaṅamañcabumi,waŕ
ṇawatĕk·,5,saṅawatĕk·,9,mañcawatĕk·,5,bumiwatĕk·,1.||babadgunuŋhaguŋmĕtuhapi,
gajaḥmagunabuwatuṅgal·,gajaḥwatĕk·,8,magunawatĕk·,3,buta∅watĕk·,1,tuṅgalwatĕk·
1.||babadtumpuŕhaguŋ,waŕṇamaṅapitbutatuṅgal·,waŕṇawatĕk·,4,maṅapitwatĕk·,2,bu

[24 24A]
tawatuk·,5,tuṅgalwatĕk·,1.||babadrundhaḥpinatiḥ,kudamaṅapitbutatuṅgal·.||ba
badkadatonriŋkasiman·,lawaŋmagunabutabumi,lawaŋwatĕk·,9,magunawatĕk·,3,butawa
tĕk·,5,bumiwatĕk·,1.||babadbatuŕtinibenpaŕwata,catuŕmagunabutabumi,catuŕwatĕ
k·,4,magunawatĕk·,3,butawatĕk·,5,bumiwatĕk·,1.babadrundhaḥluraḥkaleŕ, [ 25 ][24 24B]
24,
gunar̥sisarawani,gunawatĕk·,3,r̥ṣiwatĕk·,7,sarawatĕk·,5,waniwatĕk·,1.||baba
dkalaḥpacuṅ·,catuŕr̥ṣikalabumi,catuŕwatĕk·,4,r̥ṣiwatĕk·,7,kalawatĕk·,5,bumiwatĕ
k·,1.||babadkalaḥpanīda,sadbrahmaṇapandhawabumi,sadwatĕk·,6,brahmaṇawatĕk·,7,pandhawa
watĕk·,5,bumiwatĕk·,1.||babadrundaḥluraḥᵒaguŋriŋgelgel·,ṅapiwatĕk·,3,

[25 25A]
magunawatĕk·,3,butawatĕk·,5,tuṅgalwatĕk·,1,||babadluraḥmambalapralaya,noraṣasi
hamañcanagara,norawatĕk·,0,r̥siwatĕk·,7,mañcawatĕk·,5,nagarawatĕk·,1.||babadka
hyaṅanriŋpusĕḥ,ṅapitbutanabi,ṅapitwatĕk·,1,butawatĕk·,5,nabiwatĕk·,1.||babadkahya
ṅanbalukaru,butamagunatuṅgal·,butawatĕk·,5,magunawatĕk·,3,tuṅgalwatĕk·,1.||ba [ 26 ][25 25B]
25,
badkahyaṅanriŋdal̥m·,catuŕmagunatuṅgal·,catuŕwatĕk·,4,magunawatĕk·,3,tuṅgalwa
tĕk·,1.||peliŋduk:habrasihikahyaṅanriŋdal̥m·,wr̥ĕ,ᵒu,pahaṅ·,taṅ·,13,sasiḥkaŕti
ka,rah·,0,tĕṅgĕk·,2.||duk:habr̥ĕsīhiriŋpusĕḥ,rīŋdina,ca,ᵒu,watugunuŋ,taṅ·,13,śa
śiḥka5,raḥ3,tĕṅgĕk·,5.||peliŋpatīwakiŋdal̥m·riŋkaluṅkuŋ,riŋdina,wr̥ĕ,wa,tolu,

[26 26A]
paŋ,4,raḥ,7,tĕŋ,4.||babadṣatiwakiŋluraḥtabanan·,tuṅgalr̥ĕtukuñjara,tuṅgalwatĕ
k·,1,r̥tuwatĕk·,6,kuñjarawatĕk·,8,riŋdina,bu,ᵒu,praṅbakat·,taŋ12,raḥ,9,
tĕŋ,4,sasiḥbadrawada.||babadkalihatĕb·,kuñjarabutanabi,kuñjarawatĕk·,8,butawa
tĕk·,5,nabiwatĕk·,1.||babadpraŋriŋbĕbĕṅan·,6kapandawawīndu,ᵒekawatĕk·,1,pa [ 27 ][26 26B]
26,
ndhawawatĕk·,5,winduwatĕk·,0.||babadpraŋriŋᵒābyansĕmal·,tawaŋbrahmaṇapañcabumi,
tawaŋwatĕk·,9,brahmaṇawatĕk·,7,mañcawatĕk·,5,bumiwatĕk·,1.||babadpasalaḥ
luraḥpacuṅ·,tayaŋtuṅgalbutanabi,tawaŋwatĕk·,0,tuṅgalwatĕk·,1,butawatĕk·,5,nabiwa
tĕk·,1.||babadkawistabanan·,lenagabutabumi,lewatĕk·,7,nagawatĕk·,7,

[27 27A]
butawatĕk·,1.babadkawis·denbukit·,r̥tuhañjalaśaśiḥ,r̥tuwatĕk·,6,hañja
lawatĕk·,5,śaśiḥwatĕk·,1.||babadkawisbadolos·,catuŕgunanabi,catuŕwatĕ
k·,4,magunawatĕk·,3,nabiwatĕk·,1.||babadgunuŋrawu,kudahaṅapitśaśiḥ,kudawa
tĕk·,1,haṅapitawatĕk·,2,śaśiḥwatĕk·,1.babadgunuŋhaguŋ,butar̥tuhañjala [ 28 ][27 27B]
27,
woŋ,butatuhuwatĕk·,5,r̥tuwatĕk·,6,hañjalawatĕk·,4,woŋwatĕk·,1,
||babadgunuŋswela,ratuhaṅapitnabi,r̥tuwatĕk·,6,haṅapitwatĕk·,2,nabiwatĕk·,
1.||babadgunuŋpajĕŋ,kudahaṅapitbumi,kudawatĕk·,7,haṅapitwatĕk·,2,bumiwatĕ
k·,1.||babadsahaneŋpaŕwwata,kudar̥tuhañjalasasiḥ,kudawatĕk·,7,r̥tuwa

[28 28A]
tĕk·,6,hañjalawatĕk·,4,śagiḥwatĕk·,1.||babadganadanu,butuhañjalana
bi,butawatĕk·,5,hañjaluwatĕk·,4,nabiwatĕk·,1.||babad:hanasamudra,gnir̥tu
hañjalanabi,gniwatĕk·,3,r̥tuwatĕk·,6,hañjalawatĕk·,4,nabiwatĕk·,1.||ba
bad:hanabumīlaṅit·,r̥tuhañjalasasiḥnabi,r̥tuwatĕk·,6,hañjalawatĕk·,4,sasiḥ [ 29 ][28 28B]
28,
watĕk·,1,nabiwatĕk·,1.||yantanhawuŕbumi,traŋlanduŋhudadlanduŋ,maṅkanadenehiṅsunhyaŋhi
ripatnitineṅĕtana,rasakĕnamandapa,yanhanasudihar̥pnyawawasa,wineḥhanaᵒuga,hapanhakweḥ
kaŋwaŋhamradwakĕnlikitanibulan·,gunuhanajagamandapasakarine.0.sinurat:holiḥ,hi
putumaṅku,sakiŋbañjaŕjroriṅdikit·,sĕririt·.puputkasurat·,sukra,pon·,kulantiŕ,

[29 29A]
paṅloŋpiŋ,12,sasīḥkasa,śakawaŕṣa1919. [ 30 ][29 29B]
29