Aneka-Warna Tjakepan Kaping Kalih, Pepaosan Bali Kesoerat Antoek Aksara Belanda/Sang Peraboe ring I Tiwas

Saking Wikisource
[ 11 ]

13

Daging woh nangkǎ poenikǎ jan kantoen ngoedǎ meroepǎ poetih; sesampoenē tasak roepanipoenē koening. Rasanipoenē manis. Ring selag-selagan daging woh poenikē wēnten dami- nipoen (ampas); jan kantoen ngoedǎ roepanipoen poetih, jan sampoen tasak taler gading.

Nangkǎ poenikǎ makeh pisan goenanipoen. Daoenipoenē dados kaanggēn ngapoet satoeh, anggēn tambǎ wiadin anggēn tedan bantēng. Katiwawvalanipoenē dados anggēn roedjak. Nangkanē sanē ngoedǎ dados anggēn djangan wiadin anggēn ngewoworin anjang. Jēning sampoen nasak dagingipoenē da- dos ketedǎ, rasanipoen manis. Taler dados keanggen gego- doh, soemping miwah sane lian-lianan. Batocnipoenē dados tamboes, lablab miwah goreng, anggēn dedaaran rasanipoen betjik. Taroe nangkǎ poenikǎ lesipoenē kangkat anggēn re- ramon oemah, loeiripoen : sakǎ, lambang, legoengan, koeri moeah sanē lian-lianan. Roepan taroe nangkǎ poenika gading. Tjarang-tjarang ring rerēntjekipoenē dados anggēn saang. Getahipoenē njangket, kewastanin engket ; goenanipoen keang- gen ngengket tjapoeng miwah paksi. Nangkanē tasak sanē pilih agengǎ mepengargǎ adji tigang atak bidang.

Nangkǎ poenikǎ mesoroh-sorohan, wēnten nangkǎ lolos (nangkǎ boeboeh), nangkǎ idjo miwah sanē lian-lianan.

8. SANG PERABOE RING I TIWAS.

Ketjeritǎ njedek rainǎ anoe, wenten anak , agoeng melelan- tjaran ring pedoesoenan djagat Idanē. Waoe raoeh ring marginē sane nampek ring tegalē, Sang Peraboe njingak djan- mǎ adiri mekarjǎ ring petegalan poenikǎ. Djanmǎ poenikǎ kelintang miskin. Sang Peraboe raris ngendikǎ ring I Tiwas: ,, Ih, nanang! Njēn adan nanangē? Boeinǎ tegalē nē, apǎ kemoelan pegelahan nanang?" Matoer I Tiwas: ,, InggiH, Dēwa Agoeng kang pinakǎ songsonging djagat! Moenggoeing wastan titiangē,, Nang Tamped". Tegal poeniki bojǎ pede[ 12 ]14

roeēan titiang. Mawinan titiang ngarjanin tegal poeniki, seantoekan titiang nanggap oepah". Sang Peraboe mewetjanä. malih:,,Akoedă nanang maan oepah diawainē?" Matoer Nang Tamped: ,, Matoer sisip Dēwa Agoeng, ring arainanē wantah polih satak sēket bidang". Ngandikă Sang Peraboe: ,, Pipisē satak sēket sedengkē baan nanang?" Matoer Nang Tamped: ,, Inggih, Dēwă Agoeng! djangkepang titiang amoe- nikă; seantoekan sanē toenas titiang mesaih ring penge- raoehipoen, mangdă sampoen sanē toenas titiang ngelintangin sekajan titiangē". Ngandikă malih Sang Nată: ,,Kēnkēn baan nanang ngoelehang sekajan nanangē satak sēket, apangă sedeng baan nanang?" Matoer Nang Tamped: .,Matoer sisip Dēwa Agoeng! Pemargin djinah titiangē asapoeniki: Sanē pitoeng dasă? bidang tedan titiang sareng ring wang djeron peloenggoeh Tjokor I Dēwa, kalih ring pianak-pianak titiangē. Sanē nem dasă bidang anggen titiang naoer oetang; semalih sanē nem dasă bidang oeboehin titiang, mangda djinah poenikă manakan. Sanē malih nem dasă bidang poenikă koetang koetang titiang". Asapoenikă atoer Nang Tamped poenikă. Sekadi atoer Nang Tamped poenikă wēntēn sanē tan wēnten kebaos antoek Idă Sang Peraboe, inggih poenika djinahē sanē ketaoerang. Raris ngendika Idă Sang Peraboe: ,,Ih nanang! Kēnkēn isin moenjin nanangē, ngorahang majah oetang, ngoe- boehin miwah ngoetang-oetang pipis" Matoer Nang Tamped : ,,Jan tan kebaos antoek peloenggoeh Tjokor I Dēwa, piteges- ipoen asapoeniki: Mēmē miwah nanang titiangē sami sampoen roejoed pisan, tan wēnten meresidajang ngerereh tedă malih, sekadi sanē sampoen-sampoen". Sihpiteresnanipoenē ring titiang kelintang-lintang, saking titiang alit raoeh mangkin. Sedaweg titiangē kantoen alit keperedi, kewēhin tedă, kepe nganggēin sepatoetipoen. Sanē mangkin wēnten soeētjan Ida Sangiang Peramă Kawi ring titiang, oening titiang ngerereh tedă sekadi asapoeniki; poeniki awinanipoen titiang naoer oetang ring bapan titiangē kalih ring mēmēn titiangē antoek djinah nem dasă bidang serai-raină, rikală titiang polih nge[ 13 ]15

rereh. Nanging jadiastoen asapoenikă, taler tan wēnten sidă antoek titiang ngoetasang, soantoekan oetang poenikă tan wēnten keni wilangin akēhipoen. Sekēwanten sanē toenas. titiang ring Widinē, doemadak mangdă pandjang toeoehipoenē mekekalih.

Antoek djinahē sanē oeboeh titiang, poerika kewiaktian- ipoen anggēn titiang naoer bajahan pianak titiangē meseko- lah. Jēning pianak-pianak titiangē kerahajoean, kalih wēnten soeētjan Sangiang Peramă Kawi ring ipoen, oening ipoen nge- rereh peboektian, mewit saking kemidepanipoenē, poenikă sanē soeksemajang titiang pisan. Semalih jan titiang sam- poen tan wēnten meresidaang mekarjă, taler ipoen sanē djagi sakitin titiang, Powēwēhipoenē, poenikă oepamiang titiang anakan djinahē sanē nem dasă bidang, penaoer bajahanipoenē sedaweg ipoen mesekolah.

Moenggoeing djinahē nem dasă bidang poenika sanē koe- tang titiang, tegesipoen poenikă anggēn tiliang ngingoe pen- djeroan peloenggoeh Tjokor I Dēwă, njaman titiangē sanē loeh sareng kekalih. Saking soeē ipoen sakit, raoeh mangkin tan meresidajang ngerereh tedă. Jadiastoen ipoen tan wēntan meresidajang patjang memales piteresnan titiangē, titiang tan wēntan ngemanahin. Seantoekan tan wēnten sedană poenikă patjang itjal. Kaping kalih mangdă sampoen titiang keoetjap tan wēnten ngeroengoeang njamă".

Waoe Sang Peraboe miarsă atoeripoenē asapoenikă, raris , Idă meweljană: ,,Jan pitoei akēto, melah pesan kekentjan nanangē. Ento mitoeiang nanang anak bisă memēmē moeah mebapă, mepianak moeah menjamă. Anakē anē ngelah ke- neh boekă idep nanangē pedas lakar nepoekin kerahajoean. Mani gelah maang jarik asockat winih atenah". Woes poe- nikă Sang Peraboe raris memargă. Bendjangnē Nang Tam- ped wiakti kepaitjain tjarik miwah djinah keanggēn noembas perabot mekarjă ring tjarik. Pemoepoet Nang Tamped oerip- ipoenē legă, tan kekirangan peboektian, sajan soeē ipoen

sajan soegih. Sesampornnē pianakipoenē lepas saking pese[ 14 ]

16

kolahan, raris marekan ring poeri, keanggēn sedahan ring poerian. Saponikǎ ketoetoeranipoen.

9. TOEKANG DJAIT.

Moenoesanē mekedjang patoet nagnggon kamben, saboek oe- deng, moeah badjoe, apangǎ pedēwekannē toesing pati kege- ringan, toer ngeranjing koetaman tatǎ keraman anakē dadi menoesǎ. Di-Bornēo adǎ bangsǎ Dajak, anē tondēn nagnggon kamben, wirēh ento mekedjang tondēn bisǎ ngaē penganggo. Penganggon anakē di-Bali: kamben, oedeng, badjoe; saboek, sapoet, tapih tekēn tengkaloeng; djani soebǎ lioe anakē di- Bali nagnggon tjelanǎ. Penganggon anakē di-Bali soemasat patoeh tekēn penganggon anakē di-Djawǎ, sekēwalǎ anakē Djawǎ anē moeni kekambenannē njerēbēt boekǎ kekambenan anak loeh.

Penganggon Belandanē anē moeani: topi, badjoe, kemēdjǎ saboek, tjelanǎ dawǎ, kaos tekēn sepatoe.
Penganggon njonjahē: badjoe,topi tekēn japon; ento me- kedjang pegaēn toekang djait. Oedang, kamben, saroeng, tapih tekēn tengkaloengē ento singdǎ pegaēn toekang djait.

Toekang djaitē njait nagnggon piranti anē adaninǎ mesin penjaitan; nanging adǎ masih anē njait nganggon limǎ do- gēn. Imaloean sing adǎ mesin penjaitan; dadi mekedjang pe- nganggonē djitǎ adji limǎ dogēn. Djani djedjaitan limanē toesing pati kanggo, keranǎ boeat kemelahannē moeah kebe- tjatnnē kalahangǎ baan djedjaitannē nagnggon mesin penja- itan. Ento kerananē toekang djaitē jēn njait nganggon limǎ dogēn, pedas pekolihnē toesing mesaih tekēn ketoejohannē. Toekang djaitē anē soebǎ doeeg njait nganggon mesin toer bisǎ ngae pepotongan badjoe anē padǎ moepahang ngaē badjoe, tjelanǎ moeah kemēdjǎ. Toekang djaitē anē boekǎ kēto maan oepah lioe- lioe. Jēn mekeneh dadi toekang djait anē doeg, petoet me