Aneka-Warna Tjakepan Kaping Kalih, Pepaosan Bali Kesoerat Antoek Aksara Belanda/I Dewa Gede Pageh

Saking Wikisource
[ 15 ]

17

ladjah maloe sig toekang djaitē anē soebǎ keoetjap doeeg medjejaitan moeah njikoet sebarang penganggo.

Ditoe meladjah motong badjoe djas, potongan pēgon, po- tongan Melajoē, tjlanǎ, seloear moeah anē lēn-lēnan. Jan soebǎ anteng meladjah, mekelo-kelo pedas dadi toekang djait doeēg. Sesoebannē doeēg, lantas dadi toekang djait, wiadin ngaē sekeǎ njait, dēwēke dadi basnē; anē lēn-lēnan apangǎ dadi djoeroe sikoet ngelaoet motong, djoeroe njait, djoeroe ngaē oemah kantjing, mangdēnē dadi ēnggal peragat gegaēnē. Mesinē masih patoet lioe. Jēn pegaēnē melah, pedas lioe anakē moepahang ngaē badjoe, tjelanǎ, seloear moeah sekan- tjan totonan.

Toekang djaitē anē kasoeb di-Soerǎbajǎ meadang ,, I Ngari- djo". Di-Semarang moeah di-Betawi masih adǎ anē boekǎ kēto. I Ngaridjo dadi soegih oelih dadi toekang djait dogēn

10. I DĒWǍ GĒDE PAGEH.

Ketjerita ring poerwǎkalǎ, wēnten ratoe kelintang moerkǎ ring kaoelǎ-kaoelan Idǎ samian. Doning asapoenikǎ pemar- gan Idǎ Sang Peraboe, kēnginan kaoelanē samian tan soebak- ti Idǎ Sang Peraboe. Risedek rainǎ Anggarǎ kasih Sang Natǎ njedek ketangkilin antoek perǎjogianē samian, mekadi: Pepatih, perǎ Poenggawǎ, Mantjǎ negarǎ, Demang, Toemeng- goeng, Ranggǎ, Kenoeroehan, Wadoadji, Patjǎtandǎ, Angeloe- rah, Angabēi, Perǎbekel, wong asikep miwah perǎ kaoelan Idǎ sanē lian-lianan, sami pepek soepenoeh ring penangkilan, linggihē kadi ring toelis. Sanē kebaosang tan lian boeat patjang memetjikang pidabdab djagatē toer ngemanggehang pesoearan penegaranē.

Kotjap kalǎ poenika wēnten anak adiri, mepesēngan I Dēwǎ Gedē Pageh, djag raoeh tan perarapan kepenangkilan, maktǎ keris meloegas, djagi keanggēn njēdajang Idǎ Sang Peraboe.
Perǎjogianē sami oening ring perǎindik I DēwǎGedē Pageh

Anēkǎ-Warnǎ II.
[ 16 ]

18

asapoenikä, goepoeh sami njagdjagin. I Déwä Gedi Pageh koedjoek, raris kabastä, keris Idane kepereboetin, toemoeli keatoerang ring peloenggoeh Idä Sang Natä. Irikä raris Idä keperitetes antoek Idå Sang Peraboe, makä awinannjä djag raoeh tan pesamodanä kepenangkilan, toer memaktä keris linigas. Matoer kang tinakenan: „Matoer sisip Dewa Agoeng Keris poeniki oekoeh wéhin titiang bebakasan, rah kalih pepoe- soehan peloenggoeh Tjokor I Dewä". Sang Peraboe miarsä atoer I Déwä Gedé Pagebé asapoe- nikä, sekelangkoeng menggahe, wedanane loeir sienapang, sarwi ngendikä : „Jeh, pitoei kéto ibane? Wenang iba tiwakin nirå sisip megantoeng kanti mati". I Dewä Gedé. Pageh miragi wetjanan Idä Sang Peraboe asapoenikä, raris matoér: „lnggih Dewä Agoeng, antoek titiangé patjang kesi- sipang, ngiring pisan. Nanging bilih wénten sih deranan pe- loenggoeh Tjokor I Dewä ring titiang, titiang mamitang geng sinampoerä, seantoekan titiang peresanggä atoer, patjang me- pamit soeénipoen tigång rainä kewanten, djagi moepoetang, karjan parekan peloenggoeh Tjokor I Dewä, titiang medoeé njamä, seantoekan ipoen patjang njakapang pianakipoené„ Sané arepangipoen tan wénten lian, sedjawining titiang. Jan peloenggoeh Tjokor I Déwä ledang, malih petang rainä mang- kin djanten titiang metoelak, malih tangkil ring peloenggoeh Tjokor I Déwå. Irikä titiang ngiring patjang kesisipang. Jön mangde peloenggoeh Tjokor I Déwä medaging pekajoenan Soemendéä ring titiang, poeniki titiang ngatoerang kaoelan peloenggoeh Tjokor I Dewä, titiang medoe soeitera, minaka soeksoekan, patjang nanggå pesengketan titiangé poenikä. Jéning titiang tjedok ring oebajä, kengin sampoen ipoen sisipang peloenggoeh Tjokor I Déwä.


LANTOERAN INDIK I DEWÄ GEDÉ PAGEH.

Woes poenikä, Sang Peraboe raris ngendikä: „Nah, gelah [ 17 ]

19

ngeloegerain; nanging jan sewiteran ibanē njak. Boeină jan
tjdok ibă tekēn pesobajă, tan oeroengan sewiteran ibanē gan-
toeng gelah nganti mali. Gelising tjerită sewiteran I Dēwă
Gedē Pageh poenikă ngiring dados soeksoekan.
I Dēwă Gedē Pageh raris mepamit boedal, moepoetang kar-
jan semeton Idanē. Nangkaning raoeh pesobajanē, raris ldă<r> metoelak, patjang nangkil ring Sang Peraboe, njadiă patjang
kesisipang, mangdă sampoen tjedok ring pgesengketă. Ring
margi Idă ketedoenin antoek sabeh bales pisan, oeloengan
tojane ageng-ageng pisan, kilap, tatit sami sander-sinander,
soearanipoen saling tamboengin. Doning asapoenikă, ngar-
diang danoe-danoenē kalih segaranē sami mantjoeh, bengawan-
bengawan kalih toekad-toekadē sami belaboer, loeir kadi tapă
memargi; akēh taroenē agoeng alit sepinggiring toekad poenikă
poengkat keperapal, raris anjoed. I Dēwă Gedē Pageh ngeraris
kēwanten memargă moenggah tedoen ring goenoengē, man-
djing alas, medal alas, ngelintangin akoedang-koedang toekad.
Pemoepoet napak ring sisin bengawanē, tojanipoen ageng,
toer dalem kalih seoloek pisan. Irikă I Dēwă Gedē Pageh tan
wēnten medoee pewilangan. Sabehē sajan soeē sajan deres,
kedoeloerin antoek angin selaoeng ; kēnginan meweweh-weweh
meweh Idanē, toemoeli melinggih ngoeoet tjokor, sarwi noenas
itjă ring Idă Sangiang Peramă kawi, mangdēnē sampoen
ngantos Idă njedokin pesengkētă, kalih mangdă sampoen
sewiterane memanggoehang padem. Woes poenikă raris
Idă sahasă metjeboer, ngelangi sekereng-kereng Idanē, mangdă
meresidaang oegi ngelintang. Saking sihing Sangiang Kawi-
wasă, I Dēwă Gedé Pageh njidaang ngelintang, raris Idă
gegelisan memargi, antoek soemangsajan Idanē tan kēngin
raosang, seantoekan soerjanē sampoen mekirē djegdjeg. Se-
malih pesengkētanē goemanti ring raină poenikă oegi, Idă
patjang napak ring adjeng Idă Sang Peraboe. Ring setenga-
hing margi Idă ketjandak antoek begal. I Bégal mepitakēn
ring I Dēwă Gedē Pageh, nakēnang barang-barang sane baktan

Idă. Saoer Idă, tan wēnten pisan maktă barang poenapă [ 18 ]

20

poenapi, sekēwanten djiwannjă sane sampoen kineker antoek Idă Sang Nată. Irikă raris Idă maridartajang indik Idane. Woes poenikă raris Idē memindah, djagi ngeraris memargi, mangdē sampoen tjedok ring pesengkētă, kalih mangdă sampoen sewiteran Idane ngantos kepesisip padem; nanging tan wenten keatoeran ldă memindah, seanloekan kebojanin pengendikan Idănē antoek bēgale. I Döwă Gedē Pageh age meboelet gin-ting, raris njagdjag mereboetin sikep bēgal poenikă, toemoeli ngamoek. Moenggoeing bēgal poenikă sareng lelimă, padem sane tetigă. Sēsaning padem sami kepilajoe, mesangidan sedjeroning alas. Sedaweg poenikă soerjane sampoen djegdjeg pisan, keboesnjane kelintang-lintang. I Dēwă Gede Pageh tan meresidaang memargi, seantoekan lesoe pisan, kalih Idă ke-lintang kasatan. Irikă Idă njelēmpoh ring tanahē, merarian sarwi medoeoehan: ,,Inggih, Sangiang Peramă Kawi, sane kelintang soeētjă, ngamerin seloeiring bajă, sană djagi raoeh ring pedewekan titiange. Sane mangkin titiang noenas itjă pisan, sampoen ngantos titiang memanggoehang kesekelaning manah. Doemadak Sangiang Peramă Kawi soetjă ngitjēnin tojă akidik, anggēn titiang ngitjalang bedak, mangdă sidă antoek titiang memargă, kalih mangdă sampoen titiang medoeē soeiteră padem megantoeng". Woes I Dewă Gede Pageh nga- djap tawang, noenas itjă ring Idă Sangiang Peramă Kawi, raris Idă mireng soearaning tojă, koemerjtjik sekadi soearan tojan pantjorane tan doh saking genah Idane mepoelisahan. I Dewă Gede Pageh raris metangi megaang, maranin pege- nahan tojă poenikă. Panggihin Idă tojă anakan, midjil saking watoe. Tojanipoen kelintang ening toer anjep. Irikă Idă mesiram ngeraris ngadjengang tojă. Ring sampoenē oesan, waoe ragan Idanē roemasă kenakan, peremanane poelih kadi sane sampoen, toemoeli gegelisan Idă memargi. Sedaweg poenikă soerjane sampoen lingsir. Pemargan Idane mesarengan ring djanmă kekalih, taler djagi kenegară, sami mere- raosan ring timpalipoene, patjang mebalih sewiteran I Dēwa Gedē Pageh poenikă djagi kepesisip padem megantoeng. [ 19 ]Dēwă Gedē Pagēh mireng reraosan djanmă poenikă, oening Idă, ring raină poenikă oegi patjang kepoepoetang soeksoekan Idanē. Doning asapoenikā, kēnginan anggan ldanë goemeter samian, boeloenë soengkab, raris ldá loemajoe bintit. amerih gelis napak ring djero koelă. ring pegenahanē njisipang. Pemargan ldanē loeir ibering paķsi.

Ketjerită wēnten malih sewiteran. I Dēwă Gedē Pageh, raoeh mendakin Idă, matoer sapoeniki; ,,Inggih Ratoe, betjik sam-poen I Ratoe boedal kēwanten; tan mepikenoh jan I Ratoe ngeraris kenegară. seantoekan sampoen kemanggehang, sanē mangkin sewiteran I Ratoe djagi kegantoeng. Jan moeng- goeing ipoen njantos I Ratoe, goemanti wit saking manah soeseroesă nirmală, tan medaging manah tjentoelă. Saking pagehipoenē, sekatahing pengērang-ērang peloenggoeh ldă Anakē Agoeng, tan wēnten rengajangipoen. Ngiring sampoen mangkin boedal! Sapoenapiang malih, antoek sampoen pitoedoe-hing Sangiang Kawi, tan dados gingsirin. Poenikă awinannjă tan padon. jan I Ratoe djagi ngatoerang ragă ring peloeggoeh Idă Sang Peraboe". Ngendikà I Dēwē Gedē Pageh: ,,Jadin sapoenikă. tan wēnten pisan tiang medoeē manah patjang metoelak malih. Malihnē jadin mangkin tiang palas ring sewiteran tiangē, tan mari tiang djagi mepinoenas, mangdēnē tiang laler doeroes padem kesisipang antoek ldă Sang Ka-tong, anggēn liang tjiri ketoeonan tiangē mesewiteră ring ipoen, mangdă wēnten ketoelad antoek djanmanē samian, sanē sai njingak miwah ngantenang wiadin memirengang indik titiangē sapoenikă. Kaping kalih mangdă renă pekajoenan Idă Sang Peraboe, polih mademang kaoelă malih adiri". Woes poenikă I Dēwă Gedē Pageh raris memargi.

Kotjap waoe soeroep soerjă, pemargan I Dēwă Gedē Pageh poenikă sampoen napak ring bantjingah, njingak djanmă akēh, sami nonton sewiteran Idanē djagi kegantoeng. I Dēwă Gedē Pageh sahasă miakang sang menonton, sinambi ngendikă: [ 20 ],,Djero, djero, djero! Sampoenang pademangă sewiteran tíangë, seantoekan ipoen tan wēnten sisip. Kewiaktianipoen tiang anē sisip. Meawinan tiang raoeh meriki. njadiă djagi ngi- ring kepesisip. Wangdēang mademang ipoen !"

Sang menonton sami kagiat, mireng wiadin miragi pengen- dikan I Dēwă Gede Pageh poenikă. Sesampoennë I Dēwă Gedē Pageh raoeh ring tengah kalanganē. sewiteranē kegeloet, rangkoel-rinangkoel, sami menangis, tojaning panon mili ring pipi. Sang mengantenang sami awelas asih. Pemoepoet katoer ring peloenggoeh Idă Anakā Agoeng. Sang Peraboe kanggek indikē poeaikă kebaos-baos ring pekajoenan. Irikă Sang Pe. raboe ngawitin ngemariang pemarganē sanē doerkeramă. Kaping kalih Idă mepinoenas ring Sangiang Peramă Kawi, mangdēnē gelis Idă medoeē pekajoenan peremartă, doh ring pekajoenan terimēdă, wangdă seloeiring pemargan ldă dados betjik, ketoelad antuek kaoelă-kaoelanē samian. I Dēwă Gedē Pageh kalih sewiteran Idanē, tan doeroes kepesisip. Ngawitin daweg raină poenikă Sang Peraboe ngemargajang najă. kepere- martan, makăawinan rahadjenging pemargan ldă Sang Nată selami-laminnjă.


11. OEJAH.

Dedaaranē jan toeară misi oejah, jadiapin pepek basannē anē lēn-lēnan, singdă melah rasannē. Oejahë ento gaēnă adji jeh pasih. Anakē ngaē oejah di- masan panesē wiadin dinoedjoenē adă panes. Jēning lakar ngaē oejah, pengawit ngaē pondok maloe dipesisi; dipondok ento ngewangoen paon lakar ngelablab oejah. Jēn soeb peragat pondokē tekēn paonnē, lantas mară njoemoenin nga- sahang bias dipesisi, lakar tongos naboeh. Moenggoeing ling gah tongosē sekeneh-keneh. Jan soebă peragat tongosē ento, lantas djoeangang jēh pasih, lambēs-lambēsang sig tongosē anē asah totonan, nganti dată. Anē anggon njoeang jēh pasih: